Şükrü Saraçoğlu

Kaynak:Eli Haligua, Avlameroz 

       Türkiye’de ırkçıların, ismi katliamlarla, soykırımlarla anılanların isimlerini sokaklara, okullara vermek adeta adettendir. Bu isim veriş halleri bazen devletin Türkleştirme politikası olarak kendisini gösterirken bazen de bu ‘mühim şahıslara’ verilen önemden ötürü mekanlar utanılacak isimlerle özdeşleşmiş olarak belleklerdeki yerini alır. Bu mekanlardan birisi de Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu Stadyumu.

Şükrü Saracoğlu’nu Avlaremoz’da yer alan bir yazıda belirtildiği gibi başta biz ‘azınlıklar’ pek iyi bilmezdik. Belli ki kendisini iyi bilenler varmış. Fenerbahçe Spor Kulübü, Saracoğlu’nu ölüm yıldönümünde,  “16 yıllık başkanlık, stada ismi verilecek kadar büyük bir saygı, 8 Türkiye şampiyonluğu, sayısız hatıra… Rahat uyu Şükrü Saracoğlu, bu kalpler seni unutmayacak…” cümleleriyle anmıştı.

Şükrü Saracoğlu Varlık Vergisi’nin mimarı olup Ermeni, Rum ve Yahudilerin varlıklarının gaspını yasalaştıran, vergisini ödeyemeyenlere Aşkale çalışma kamplarında dondurucu soğukta taş kırdırtan, burada insanların ölümüne neden olan bir şahsiyettir.

Saracoğlu’nun yeri Yahudiler için ayrıca özeldir.  Holokost’tan kaçan Struma gemisindeki Yahudi mültecilerin ülkeye alınmasına engel olup aralarında yaşlılar ve çocukların bulunduğu 768 kişiyi Karadeniz’de ölüme terk ettiği kararla da “bu kalplerin kendisini unutmaması” için gerekeni yapmıştır. Nazi Almanyası ile dostluk paktı imzalamaktan çekinmeyip Nazi bayrağı ile Türkiye Cumhuriyeti bayrağının da yan yana yer almasından hicap duymamıştır.

Dedim ya genelde devlet politikası olarak bazen ise şuursuzluktan bazı isimler başta Türk olmayanlara kast edilircesine çeşitli şekillerde kendisini bulmuştur. Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı mahallede Talat Paşa İlköğretim Okulu’nun olması, gene Rumların, Ermenilerin ve Yahudilerin çoğunlukla yaşadıkları ve eskiden Rumca sokak isimlerinin olduğu Tatavla bölgesine Kurtuluş, mahalleye giden caddeye Ergenekon deyip ara sokakları da Bozkurt, Türkbeyi gibi isimlerle bezeyen bir zihniyetin olduğu ortamda Saracoğlu isminin stada veriliyor olması bir yanıyla çok da şaşırtıcı olamamıştır. 

History of Racism

As a Puritan minister, Richard Mather had walked uprightly through fifteen years of British persecution before embarking on the perilous journey across the Atlantic to begin life anew in New England. There, he would be reunited with his illustrious ministerial friend John Cotton, who had faced British persecution for twenty years in Boston, England. In 1630, Cotton had given the farewell sermon to hundreds of Puritan founders of New England communities, blessing their fulfillment of God’s prophetic vision. As dissenters from the Church of England, Puritans believed themselves to be God’s chosen piece of humanity, a special, superior people, and New England, their Israel, was to be their exceptional land.

Within a week of the Great Hurricane, Richard Mather was installed as pastor of Dorchester’s North Church near the renowned North Church of the new Boston, which was pastored by John Cotton. Mather and Cotton then embarked on a sacred mission to create, articulate, and defend the New England Way. They used their pens as much as their pulpits, and they used their power as much as their pens and pulpits. They penned the colonies’ first adult and children’s books as part of this endeavor. Mather, in all likelihood, steered the selection of Henry Dunster to lead colonial America’s first college, Harvard’s forerunner, in 1640. And Cotton did not mind when Dunster fashioned Harvard’s curriculum after their alma mater, Cambridge, setting off an ideological trend. Like the founders of Cambridge and Harvard before them, the founders of William & Mary (1693), Yale (1701), the University of Pennsylvania (1740), Princeton (1746), Columbia (1754), Brown (1764), Rutgers (1766), and Dartmouth (1769)—the other eight colonial colleges—regarded ancient Greek and Latin literature as universal truths worthy of memorization and unworthy of critique. At the center of the Old and New England Greek library hailed the resurrected Aristotle, who had come under suspicion as a threat to doctrine among some factions in Christianity during the medieval period.

**

AFTER ARAB MUSLIMS conquered parts of North Africa, Portugal, and Spain during the seventh century, Christians and Muslims battled for centuries over the prize of Mediterranean supremacy. Meanwhile, below the Sahara Desert, the West African empires of Ghana (700–1200), Mali (1200–1500), and Songhay (1350–1600) were situated at the crossroads of the lucrative trade routes for gold and salt. A robust trans-Saharan trade emerged, allowing Europeans to obtain West African goods through Muslim intermediaries.

Ghana, Mali, and Songhay developed empires that could rival in size, power, scholarship, and wealth any in the world. Intellectuals at universities in Timbuktu and Jenne pumped out scholarship and pumped in students from around West Africa. Songhay grew to be the largest. Mali may have been the most illustrious. The world’s greatest globe-trotter of the fourteenth century, who trotted from North Africa to Eastern Europe to Eastern Asia, decided to see Mali for himself in 1352. “There is complete security in their country,” Moroccan Ibn Battuta marveled in his travel notes. “Neither traveler nor inhabitant in it has anything to fear from robbers or men of violence.”

Ibn Battuta was an oddity—an abhorred oddity—among the Islamic intelligentsia in Fez, Morocco. Hardly any scholars had traveled far from home, and Battuta’s travel accounts threatened their own armchair credibility in depicting foreigners. None of Battuta’s antagonists was more influential than the intellectual tower of the Muslim world at that time, Tunisian Ibn Khaldun, who arrived in Fez just as Battuta returned from Mali. “People in the dynasty (in official positions) whispered to each other that he must be a liar,” Khaldun reported in 1377 in The Muqaddimah, the foremost Islamic history of the premodern world. Khaldun then painted a very different picture of sub-Sahara Africa in The Muqaddimah: “The Negro nations are, as a rule, submissive to slavery,” Khaldun surmised, “because (Negroes) have little that is (essentially) human and possess attributes that are quite similar to those of dumb animals.” And the “same applies to the Slavs,” argued this disciple of Aristotle. Following Greek and Roman justifiers, Khaldun used climate theory to justify Islamic enslavement of sub-Saharan Africans and Eastern European Slavs—groups sharing only one obvious characteristic: their remoteness. “All their conditions are remote from those of human beings and close to those of wild animals,” Khaldun suggested. Their inferior conditions were neither permanent nor hereditary, however. “Negroes” who migrated to the cooler north were “found to produce descendants whose colour gradually turns white,” Khaldun stressed. Dark-skinned people had the capacity for physical assimilation in a colder climate. Later, cultural assimilationists would imagine that culturally inferior African people, placed in the proper European cultural environment, could or should adopt European culture. But first physical assimilationists like Khaldun imagined that physically inferior African people, placed in the proper cold environment, could or should adopt European physicality: white skin and straight hair.

Ibn Khaldun did not intend merely to demean African people as inferior. He intended to belittle all the different-looking African and Slavic peoples whom the Muslims were trading as slaves. Even so, he reinforced the conceptual foundation for racist ideas. On the eve of the fifteenth century, Khaldun helped bolster the foundation for assimilationist ideas, for racist notions of the environment producing African inferiority. All an enslaver had to do was to stop justifying Slavic slavery and inferiority using climate theory, and focus the theory on African people, for the racist attitude toward dark-skinned people to be complete.

There was one enslavement theory focused on Black people already circulating, a theory somehow derived from Genesis 9:18–29, which said “that Negroes were the children of Ham, the son of Noah, and that they were singled out to be black as the result of Noah’s curse, which produced Ham’s colour and the slavery God inflicted upon his descendants,” as Khaldun explained. The lineage of this curse of Ham theory curves back through the great Persian scholar Tabari (838–923) all the way to Islamic and Hebrew sources. God had permanently cursed ugly Blackness and slavery into the very nature of African people, curse theorists maintained. As strictly a climate theorist, Khaldun discarded the “silly story” of the curse of Ham.

Although it clearly supposed Black inferiority, the curse theory was like an unelected politician during the medieval period. Muslim and Christian enslavers hardly gave credence to the curse theory: they enslaved too many non-Black descendants of Shem and Japheth, Ham’s supposed non-cursed brothers, for that. But the medieval curse theorists laid the foundation for segregationist ideas and for racist notions of Black genetic inferiority. The shift to solely enslaving Black people, and justifying it using the curse of Ham, was in the offing. Once that shift occurred, the disempowered curse theory became empowered, and racist ideas truly came into being.

**

The Portuguese made history as the first Europeans to sail along the Atlantic beyond the Western Sahara’s Cape Bojador in order to bring enslaved Africans back to Europe, as Zurara shared in his book. The six caravels, carrying 240 captives, arrived in Lagos, Portugal, on August 6, 1444. Prince Henry made the slave auction into a spectacle to show the Portuguese had joined the European league of serious slave-traders of African people. For some time, the Genoese of Italy, the Catalans of northern Spain, and the Valencians of eastern Spain had been raiding the Canary Islands or purchasing African slaves from Moroccan traders. Zurara distinguished the Portuguese by framing their African slave-trading ventures as missionary expeditions. Prince Henry’s competitors could not play that mind game as effectively as he did, in all likelihood because they still traded so many Eastern Europeans.

But the market was changing. Around the time the Portuguese opened their sea route to a new slave export area, the old slave export area started to close up. In Ibn Khaldun’s day, most of the captives sold in Western Europe were Eastern Europeans who had been seized by Turkish raiders from areas around the Black Sea. So many of the seized captives were “Slavs” that the ethnic term became the root word for “slave” in most Western European languages. By the mid-1400s, Slavic communities had built forts against slave raiders, causing the supply of Slavs in Western Europe’s slave market to plunge at around the same time that the supply of Africans was increasing. As a result, Western Europeans began to see the natural Slav(e) not as White, but Black.

Stamped From the Beginning

In order to fully explain the complex history of racist ideas, Stamped from the Beginning must chronicle this racial progress and the simultaneous progression of racist policies. Hate and ignorance have not driven the history of racist ideas in America. Racist policies have driven the history of racist ideas in America. And this fact becomes apparent when we examine the causes behind, not the consumption of racist ideas, but the production of racist ideas. What caused US senator John C. Calhoun of South Carolina in 1837 to produce the racist idea of slavery as a “positive good,” when he knew slavery’s torturous horrors? What caused Atlanta newspaper editor Henry W. Grady in 1885 to produce the racist idea of “separate but equal,” when he knew southern communities were hardly separate or equal? What caused think tankers after the presidential election of Barack Obama in 2008 to produce the racist idea of a postracial society, when they knew all those studies had documented discrimination? Time and again, racist ideas have not been cooked up from the boiling pot of ignorance and hate. Time and again, powerful and brilliant men and women have produced racist ideas in order to justify the racist policies of their era, in order to redirect the blame for their era’s racial disparities away from those policies and onto Black people.

I was taught the popular folktale of racism: that ignorant and hateful people had produced racist ideas, and that these racist people had instituted racist policies. But when I learned the motives behind the production of many of America’s most influentially racist ideas, it became quite obvious that this folktale, though sensible, was not based on a firm footing of historical evidence. Ignorance/hateracist ideasdiscrimination: this causal relationship is largely ahistorical. It has actually been the inverse relationship—racial discrimination led to racist ideas which led to ignorance and hate. Racial discriminationracist ideasignorance/hate: this is the causal relationship driving America’s history of race relations.

Their own racist ideas usually did not dictate the decisions of the most powerful Americans when they instituted, defended, and tolerated discriminatory policies that affected millions of Black lives over the course of American history. Racially discriminatory policies have usually sprung from economic, political, and cultural self-interests, self-interests that are constantly changing. Politicians seeking higher office have primarily created and defended discriminatory policies out of political self-interest—not racist ideas. Capitalists seeking to increase profit margins have primarily created and defended discriminatory policies out of economic self-interest—not racist ideas. Cultural professionals, including theologians, artists, scholars, and journalists, were seeking to advance their careers or cultures and have primarily created and defended discriminatory policies out of professional self-interest—not racist ideas.

When we look back on our history, we often wonder why so many Americans did not resist slave trading, enslaving, segregating, or now, mass incarcerating. The reason is, again, racist ideas. The principal function of racist ideas in American history has been the suppression of resistance to racial discrimination and its resulting racial disparities. The beneficiaries of slavery, segregation, and mass incarceration have produced racist ideas of Black people being best suited for or deserving of the confines of slavery, segregation, or the jail cell. Consumers of these racist ideas have been led to believe there is something wrong with Black people, and not the policies that have enslaved, oppressed, and confined so many Black people.

**

Racist ideas are ideas. Anyone can produce them or consume them, as Stamped from the Beginning’s interracial cast of producers and consumers show. Anyone—Whites, Latina/os, Blacks, Asians, Native Americans—anyone can express the idea that Black people are inferior, that something is wrong with Black people. Anyone can believe both racist and antiracist ideas, that certain things are wrong with Black people and other things are equal. Fooled by racist ideas, I did not fully realize that the only thing wrong with Black people is that we think something is wrong with Black people. I did not fully realize that the only thing extraordinary about White people is that they think something is extraordinary about White people.

The Great Kanto Earthquake and the Korean Massacre

 Great Kanto Earthquake sparked another horrifying result, as well.  In the hours and days following, nationalist and racist rhetoric took hold across Japan.  Stunned survivors of the earthquake, tsunami, and firestorm looked for an explanation, looked for a scapegoat, and the target of their fury was the ethnic Koreans living in their midst.  As early as mid-afternoon on September 1, the day of the quake, reports, and rumors started that the Koreans had set the disastrous fires, that they were poisoning wells and looting ruined homes, and that they were planning to overthrow the government.

  Approximately 6,000 unlucky Koreans, as well as more than 700 Chinese who were mistaken for Koreans, were hacked and beaten to death with swords and bamboo rods.  The police and military in many places stood by for three days, allowing vigilantes to carry out these murders, in what is now called the Korean Massacre.

In the end, the earthquake and its aftereffects killed well over 100,000 people.  It also sparked both soul-searching and nationalism in Japan, just eight years before the nation took its first steps toward World War II, with the invasion and occupation of Manchuria.
Source:Kallie Szczepanski

Cultural Heritage is an Ideal Imposed from Above

Governments increasingly looked to remains of the distant past to bolster national identities and a sense of greatness, or to marginalise disfavoured groups. Saddam Hussein used the ruins of Babylon to spread ideas of Iraq’s greatness as well as his own, even portraying himself as a modern Nebuchadnezzar. China’s leadership has used archaeology to project national greatness onto the distant, semi-legendary past. Today, India’s prime minister Narendra Modi’s Hindu nationalist government has worked to use archaeology to prove that modern Hindus can trace their descent from the earliest inhabitants of India.
**
Alongside the language of nationalism, international organisations also associate cultural heritage with universal values. They argue that cultural heritage belongs not just to individual nations but to all of humanity. UNESCO, for example, promotes ‘Unite for Heritage’, a popular social-media hashtag campaign. The UNESCO World Heritage List presumes the universal value of heritage. At first blush, the universalist trend seems to be a new one that directly challenges older nationalist ideas. But, in fact, it is neither new nor a challenge. In the 19th century, Europeans often spoke about Egyptian antiquities, as Elliott Colla points out in Conflicted Antiquities (2007), not in terms of the political or commercial interests of their nations – as they did with other aspects of Egypt – but of civilisation in general. When in the 1820s Jean-François Champollion, the French decipherer of hieroglyphics, was questioned about his plan to hack painted reliefs from an ancient Egyptian royal tomb, he replied that he was doing so as a ‘real lover of antiquity’. That Champollion worked for the Louvre, his country’s national museum, and the reliefs would be deposited there, was mere convenience. The French elite saw themselves on a civilising mission to ‘barbaric’ Africa, an altruistic enterprise benefiting humanity that just happened to include ancient Egyptian monuments and artifacts as their country’s reward. ‘If Africa becomes humanised, if civilisation ever flourishes again on its shores, where the monuments of Roman grandeur lie,’ according to one writer in 1836, ‘the glory must come back to France.’
**

Universalist language serves a double purpose. It justifies the urges of the developed world to acquire, often in effect to loot, heritage from developing nations. And it does so while presenting those same developing nations as less enlightened. But this characterisation of developing nations runs counter to the actual history. In 1989, John Henry Merryman, professor emeritus of law and art at Stanford University, questioned ‘[t]he deference still routinely given to state claims to their “national cultural patrimony” in international affairs’. At the time, European and American powers had just begun taking the antiquities laws of developing nations seriously. Western scholars love to critique and mock the image of Hussein as Nebuchadnezzar, but it is not qualitatively different from Napoleon’s depiction as a Greek god or hero, defeating the Mamluk rulers of Egypt and bringing civilisation back to the country. In Europe and America, nationalist use of heritage is depicted as an aberration. It’s what others do. The West rarely holds itself up to the same mirror.

source

https://aeon.co/essays/why-cultural-heritage-benefits-the-rich-and-powerful-above-all?utm_medium=feed&utm_source=atom-feed

Turkish Whiteness

This is an excerpt from Murat Ergin’s article on aeon.co. Full version of this essay was published as ‘Turkey’s Hard White Turn’

----------------------------------------------------------------------------
Afet İnan, Atatürk’s adopted daughter, took a French geography book to Atatürk, and asked him if, as the book says, Turks are of the yellow race. His response: ‘No, it cannot be. Let’s occupy ourselves with it. You work on it.’ İnan was only 20 years old. However, by delegating İnan the task of searching for Turkish origins, Atatürk made her a state-supported proponent of Turkish whiteness.

The Turkish government sent her to the University of Geneva in Switzerland to pursue a PhD in history under the direction of Eugène Pittard (1867-1962), a well-known anthropologist friendly to the idea that Turks were white. İnan later reported that her incredulity toward the Swiss scholar’s claim that Turks were part of the yellow race had two sources: 

Based on the pictures and information [in his book], I was looking around [to people’s skin colour] and noticing that [the information in the book] was not in agreement with reality … I also had bought Prof Pittard’s book Races and History (Les Races et l’Histoire, Paris 1924) at that time. Evidence in it did not correspond to this geography book either. 

İnan’s doctorate in sociology, completed in 1939, surveyed the physical characteristics of 64,000 Turks. She used her survey data to argue that the Turkish people were white.

So began the search for Turkish whiteness. It would veer between science and science-fiction, excavating skulls, searching for historical documents, analysing blood types, and studying ancient languages. At one point, the effort to establish Turks as the cradle of world civilisation led some Turkish archaeologists to even investigate the mythical sunken continent of ‘Mu’. They hoped that ‘Mu’ would establish what they believed to be the Turkish origins of Mayan civilisation. Turkish scholars in various disciplines – history, anthropology, archaeology – wanted to show that the West (and the entire world) owed its civilisation to ancient Turks. Both the Turkish people and Western publics had to be convinced.

In order to prevail over Western prejudices, the Turkish government overhauled the educational system using the West’s own weapon of science. They invited Western scholars to Turkey, and sent students for training abroad to leading, mostly European, universities. Turkish modernisers believed that importing science and modernity from the West was really just reclaiming what was originally Turkish.

The debate around Turkish whiteness had also arisen in the 19th century. After 1839, which marked the start of an imperial edict to modernise the Ottoman Empire, nationalist intellectuals in the empire promoted smaller-scale whiteness campaigns. The Ottomans ruled over large chunks of non-Turkish and non-Muslim populations, especially in Eastern Europe. Until the turn of 20th century, half of the population of Istanbul, the capital city of the empire, was non-Muslim. In such a heterogeneous society, the idea of Turkishness as the common identity emerged only in the 18th century. It was in part a response to the new assertions of Greek, Bulgarian and Arab nationalisms that arose in parts of the Ottoman Empire. 

**

The Ottoman empire entered the First World War on the side of Germany. Defeat led to the collapse of the empire, and the emergence of the Turkish republic. By the 1930s, Turkish reformers began emphasising the need for deep cultural transformation. In Europe and the US, the image of the ‘terrible Turk’ carried real popular power. Chester Tobin, an American who coached the Turkish Olympic track team in 1924, wrote in his memoirs: ‘The European cliché of the “Terrible Turk” had been sharply imprinted in the minds of Americans by the close of the First World War. It was cast in human baseness.’ The ‘Terrible Turk’ imagery was a legacy of the Ottoman government’s handling of non-Muslim minority populations and their nationalist claims. It also derived from brutal ethnic conflict between Muslim Turks and non-Muslim populations during the tumultuous years of First World War.

Americans and Europeans tended to understand differences between peoples and societies in racialised terms. In their minds, civilisational and racial qualities were deeply linked. This is why Turkish modernisers set out to establish the Europeanness or whiteness of Turks. They saw it as a means to the end, a way to authorise their reform goals: creating an ethnically homogenous country, Westernising it through cultural transformation, and insisting that Turks are the rightful owners of Western civilisation.

As it did in many countries, eugenics helped to shape Turkish nationalism. Eugenics was a pseudo-science that sought through manipulation of human evolution to encourage the reproduction of superior races and inhibit the growth of inferior races. The movement reached its epitome, and its catastrophic results, during the Nazi regime in Germany. Some of the Turkish scholars wanted to base claims to ancient Turkish civilisation on the supposedly scientific basis of eugenics’ biology. However, the eugenic canon of the first half of the 20th century assigned white superiority to Europeans, and relegated Turks to a class of inferior races. Turkish nationalists longed to change this, through scientific research.

Eugenics reached its peak of influence in North America and Europe, but prominent Turkish eugenicists also expressed their public support. Sadi Irmak (1904-90) was the most prominent. After an education in medicine and biology in Berlin, Irmak started popularising eugenics when he became professor of physiology at the University of Istanbul in 1933. Unlike an aloof academic, Irmak prolifically used popular media, such as newspaper articles, public talks and books, to popularise eugenic knowledge. Never hiding his fascination with Nazi policies of sterilisation and extermination, Irmak saw the Holocaust as an extension of rational government against racial mixture. In the 1970s, he served for a brief period as Turkey’s prime minister.

Other prominent Turkish scholars of eugenics also tried to popularise the cause. Newspapers published articles with eugenics-inspired headlines such as ‘Should the Mad, the Feeble-Minded, and the Sick Be Sterilised?’ While Turkish eugenicists were trying to establish the whiteness and Europeanness of their civilisation, Hitler was fantasising about a superior race that availed itself of what he saw as Islamic immorality and ruthlessness. In his memoirs, Albert Speer, the Nazi Minister of Armaments, noted that Hitler expressed admiration for the ruthlessness of Muslim Turks. Hitler wished Turks had conquered Europe and converted the continent to Islam. He imagined a superior race of ‘Islamised Germans’ who could circumvent the moral limits of Christianity. So race science could lead its believers to an array of conclusions about preferred or desirable political outcomes.

Dil Devrimi Elbette Gerekliydi

Sevan Nişanyan

“Dil Devrimi” denilen şey gerekliydi ve hatta kaçınılmazdı. Aksini hiç savunmadım. Dil Devrimini ideolojik saplantılarına kılıf edenleri yerdim, hatta bazen hırpaladım. Dil Devriminin teorik temellerini sorguladım. Ama Dil Devrimine yol açan ihtiyaçları ve onu şekillendiren etkenleri mesela 2006-2008’de Bilgi Üniversitesi’nde verdiğim Türk Dili Tarihi derslerinde nasıl analiz ettiğimi bilen bilir.

Söz arasında epey değinmişimdir, ama derli toplu bir makale yazmamış olmam benim hatam. Uzun süre bir Türk Dili Tarihi kitabı yazmaya niyetliydim; makaleyi de oraya sakladım. Kitap ertelenince bu konu da eksik kaldı.

Kırk üç yıldır yazdıklarım ortada. 22 yaşımdan sonra hiçbir zaman bağnaz Öztürkçeci olmadım. Ara sıra Osmanlıca ve Frenkçe usturuplu laflar patlatmayı seviyorum, dilime renk ve heyecan katıyor. Ama söz dağarcığım çoğu zaman Öztürkçe ağırlıklıdır. Normali de budur. İnsanoğlu dilini muhatabına göre seçer. Hitap ettiğin toplumun “kültürlü” sayılan kesimi nece konuşuyorsa sen de o dili konuşursun. Belki ufak nüanslarla birazcık sağa veya sola çekersin. Ama mesela Nurullah Ataç gibi bir yönde, ya da Yağmur Atsız gibi öbür yönde fazla ittirirsen egzantrik olursun. Bana uymaz.

Dil Devriminin gerekçelerini anlatmaya taa 1200’lerden başlamak lazım. Burada o kısmını kısa geçeceğiz. Yoksa makale değil kitap olur, sonu gelmez. Özetleyelim.

Osmanlı Devletinde Türkçe YAZI DİLİ değildi. Modern öncesi çağın devletlerinde kural budur, konuşma dili ile yazı dili arasında çoğu zaman bir uçurum vardır. Avrupa’da da öyledir, Çin’de de öyledir. Çünkü eski toplumlarda yazı dili umumu ilgilendirmez, küçük bir elitin mesleki tekelidir. Her zaman “kutsal” ve törensel bir yanı bulunur. Yazı yazmak demek, yönetici kültürün inceliklerine vakıf olmak ve onları diğer elit kişilerin anlayacağı şekilde ifade etmek demektir. O yüzden evinde avam Fransızcası da konuşsan o dille yazı yazmak aklına gelmez, Latince yazarsın. Öbür türlüsünü don gömlek sokağa çıkmak gibi “ayıp” ve “gülünç” bir şey sayarsın.

Bazı eski kültürlerde yazı dili konuşma dilinin bir türevidir. Konuşma dilinde kullandığın kelimeleri, belki biraz yontup cilalamak şartıyla, yazı dilinde de kullanabilirsin. Bazı kültürlerde hiç alaka yoktur. Persçe konuşur Elamca yazarsın. İtalyancanın kırk türlü lehçesini konuşur ama İtalyancanın bin yıl önce ölmüş çeşidini yazarsın. Selçuklular gibi kimbilir nece, belki Türkçe konuşur ama Farsça yazarsın.

14. yüzyılda Türkçeden yazı dili üretmek için BİLİNÇLİ ve SİSTEMLİ bir çaba harcandı. Bir şekilde bu yürümedi. 1420’lere doğru çaba tavsadı, sanırım 1480’lere doğru terk edildi. Onun yerine, Türkçe ile Arapça ve Farsçanın sistemli bir harmanından oluşan yapay bir YAZI DİLİ benimsendi. Dikkat buyurun, yazı dilidir. O dili kimse konuşmadı. Türkçe konuşanlar gayet fasih, oldukça temiz, bugünkü dilden çok farklı olmayan, bol deyimli, kıvrak bir Türkçe konuştular. Ama çok nadiren Türkçe yazdılar. Eldeki Türkçe YAZI örnekleri ya mahkeme tutanağı vs. gibi avam dilini yansıtan belgelerdir, özel mektuptur, gemici lisanıdır. Ya şakadır, parodidir. Daha ilginci, kadın yazısıdır. Daha daha ilginci, Ermeni ve Rum harfli Türkçedir. Yani: bir elit dili olan, egemen kültürün alameti olan YAZI DİLİ değildir. Yazı dili Türkçe değildir. Üç ayrı dilin harmanıdır, elsine-i selasedir. Bugün “Osmanlıca” adını verdiğimiz şey o.

Son derece sofistike bir seçkinler dilidir. Düzgün Osmanlıca yazmak ve okuduğunu anlamak için bir yandan Arapça medrese eğitiminin olağanüstü zengin skolatik inceliklerine, diğer yandan klasik Fars edebiyatının olağanüstü zengin imgeler dünyasına hakim olman gerekir. Yapısı gereği azınlık dilidir. Azınlık dili olmakla iftihar eder. 18. yy’a doğru büsbütün fildişi kulesine kapanır. Mesela Esad Efendinin 1732 tarihli Lehcetül Luğa’sı tipiktir. Arabi ve Farisi’deki gün yüzü görmemiş kelimelerin sözlüğüdür. Amaç nedir? “Herkes anlasın” değil. Tam tersine, “Avam anlamasın, ne lüzümu var.”

Klasik Osmanlıca çok güzel bir dildir. Anlayabildiğim kadarına ben bayılırım. Tazarruname yazarı Sinan Paşa veya Tacüttevarih yazarı Sadeddin Efendi ayarında düzyazı ustasının Türkçeye bir daha gelmediğini düşünürüm. Ta yirminci yüzyıl ortasında eski dili inatla kullanmaya devam eden İbnülemin’i Türkiye’de son yüz yılın en iyi yazarı saydığımı defalarca söyledim. Ama başka bir çağın ve başka bir kültürün dili, başka ihtiyaçların eseridir. 21. yy’da işe yarayacağını düşünen kendini kandırır.

Eski düzenin iflası

Birbirine bağlı iki kriz 19. yüzyıl başında eski sistemi yerle bir etmiştir.

Birinci kriz Batı ile tanışmadır. Birden fark edilir ki duvarın öbür yanında önceden hiç haberdar olunmayan devasa bir Kaf Dağı vardır. Osmanlı dili bu dağı kavramaktan, ifade etmekten, yorumlamaktan acizdir. O dönemde art arda yayınlanan ıstılahat lugatlerinin (Tıp lugati, Hukuk lugati, Tabakatül Arz lugati vb.) ortak konusu işte o heyula gibi dağdır. Tıngır ve Sinapyan’ın 1892 basımı Istılahat Lugati o çabanın zirvesidir. Fizik, kimya, mekanik, tıp, diplomasi, idari bilimler, bankacılık, askeriye, jeoloji, gastronomi, diplomasi, filoloji, edebiyat, müzik, tiyatro, dilbilim.... kırk çeşit alanda kırk bini aşkın Fransızca terime, kahramanca bir gayretle, Türkçe – yani Osmanlıca – karşılıklar bulmaya çalışır. Medrese Arapçası ile klasik şiir Farsçasının işlevi o noktada sona ermiştir. Yeni sayfa açılmalıdır.

İkinci kriz Batı ile tanışmanın ikizi ve tamamlayıcısı olan modernleşmedir. İdari yapı baştan kurulur. Nüfusu yüz bini bulan bir kamu bürokrasisi oluşturulur. O kadroları yetiştirecek okullar ve onların birbiriyle haberleşme aracı olan gazeteler açılır. Yeni bir yazı dili ihtiyacı o noktada kendini belli eder. Yeni okullardan mezun olan memurlar Esad Efendi’nin esoterik diliyle yazamazlar. Tacüttevarih’in diline Viktor Hügo ya da Haydarpaşa şimendifer tarifesi tercüme edilemez. Çok daha geniş bir kesime hitap eden, okuması kolay, Fransızcadan tercümeye yatkın, noktalama işaretleriyle bölünmüş bir dil lazımdır. Oluşturulur.

İki deney

Bir kere değil, ilki olmadı baştan deyip iki kere oluşturulur.

Birinci deney “Tanzimat Osmanlıcası” ya da Neo-Osmanlıca dediğimiz YAZI DİLİDİR. 1860’lardan 1920’lere dek egemen olmuştur. İkincisi “Öz Türkçe” olmakla övünen Cumhuriyet dönemi YAZI DİLİDİR. 1930’larda doğar, sanırım 1980 dolayında oluşum evresini tamamlar. İkisi apayrı siyasi anlayışların ürünüdür. Ancak yapısal özellikleri, sınıfsal temelleri, problemleri, başarıları ve çıkmazları şaşılacak ölçüde benzeşir.

İlkinde, gerek duyulan yeni dil Osmanlıcanın klasik kaynaklarından üretilir. Arapça ve Farsça köklerden, çoğu daha önce işitilmemiş, bir bölümü açıkça uydurma veya galat (hatalı, yerleşik dil kurallarına aykırı) olan binlerce yeni kelime yaratılır. İlk başta tepkiyle kaşılanır. Basın ve okul kitapları sayesinde yaygınlaşır, 1890’larda Serveti Fünun çevresinde bir ifrat ve cinnet aşamasından geçer,  Meşrutiyet yıllarında istikrar kazanır.

Yapay bir dil midir? Elbette yapaydır. Yapay olmayan yazı dili yoktur. Evde eşinle ya da mahallenin bakkalıyla konuştuğun dilde tıp kitabı ya da kanun metni yazamazsın; kavramlar yetmez. İlaveten, her zaman Eski Osmanlıca kadar abartılı olmasa da, her yazı dili bir elit dilidir. Elitin farkını – kültürünü, kolay elde edilmemiş üstünlüğünü – sergilemesi gerekir. Yazı dili eski ve köklü ise bu özellikleri göze batmaz, “oo, ne kültürlü adam, güzel yazıyor” derler. Yeni ise batar, “vay züppe, kendini bir şey sanıyor” diye burun kıvırırlar. Zaman meselesidir. Yeni Osmanlıcanın oturup köklenecek zamanı olmamıştır.

Vakit olsa “tutar” mıydı? Tutmaması için bir neden göremiyorum. İnsanoğlu dil öğrenir. Bir kuşak, bilemedin üç kuşak sonra yeni dili sular seller gibi kullanır. Yapay dilleri de öğrenir. Uydurma dilleri de öğrenir. “Türkler” uzbakaç deyince anlar, televizyon deyince anlamaz diye bir kural yoktur: Neyi öğretirsen onu anlarlar.

Ayrıca o devirde ülkede sadece “Türkler” yoktu, o küçük gerçeği de aklınızdan çıkarmayın.

Neden “tutmadı”?

Tutmayışında birkaç sebep iç içedir sanırım.

Birincisi ve en önemlisi, Neo-Osmanlıca yazı dili ile özdeşleşmiş olan yönetici sınıfın topyekün itibar kaybıdır. Daha doğru ifade edelim: O sınıftan çok, o sınıfın kendine biçtiği kimliğin ve içinde yetiştiği kurumsal çerçevenin itibar kaybıdır. Sonuçta Cumhuriyet rejimini kuranlar, mesela Sovyetlerdeki gibi alttan veya dışarıdan gelen yeni bir kadro (“ayak takımı”, sans culottes) değildi. Abdülhamit dönemi elitlerinin çocukları ve Abdülhamit döneminin elit okullarının mezunlarıydı. Büyük bir siyasi çöküşle sonuçlanan eski kültürel ve kurumsal kimliklerini topyekün reddetme, yeni bir kisveyle “yeniden doğma” sevdasına kapılmışlardı. Eski kisveleri yakıp yok etme ihtiyacının, o aşamada şiddetle kendini hissettirmiş olması doğaldır.

İkincisi ve bunun tamamlayıcısı, 1913 Balkan Harbinin hemen ertesinde doğan “Anadolu” romantizmidir. Rumeli’nde korkunç bir yenilgiyle karşılaşan Neo-Osmanlı eliti, belki çaresizlikten doğan canhıraş bir tutkuyla, kurtuluşu “Anadolu”da aramıştır. Toplumsal gerçeklikle fazla bağı olmayan bir idealizmle “Anadolu insanı” yüceltilmiştir. Yönetici elitin aslında bihaber olduğu köylü ve kasabalı Türkçesinden yeni bir kültür dili üretilebileceği fantezisine bel bağlanmıştır.

Üçüncü sebep ‘komşuda var bizde niye yok’ sendromudur. Sırasıyla Yunanca, Ermenice ve Arnavutçanın 19. yy’da yaşadığı “arınma” ve “milli köklere dönme” serüveni genç Türk seçkinlerine emsal oluşturmuştur. Özellikle Ermenicenin reformu dikkatle izlenmiş, o süreçte rol alan kişiler danışman, dilbilimci, sözlük derleyici ve yayıncı sıfatıyla Türk reformuna katkıda bulunmuşlardır. Oysa paralellik yanıltıcıdır. Bir tarafta emperyal kültürün ezici ve öğütücü etkisine karşı benliğini korumaya çalışan azınlık kültürleri vardır. Öbür yanda emperyal kültürün kendisi vardır. Rumun veya Arnavutun Osmanlı/Türk kültürü tarafından yutulması tehlikesi gerçektir. Türkün Osmanlı tarafından yutulması tehlikesi absürt bir düşüncedir.

Nihayet dördüncü olarak, 1916’daki Arap isyanından sonra şiddetlense de kökleri Tanzimat yıllarına giden Arap nefreti yeni bir dil arayışında rol oynamış olmalıdır. Osmanlı eliti Batı ile tanıştıkça, belki doğal sayılması gereken bir refleksle, kendini Arap’tan ayırma ihtiyacı hissetmiştir. Arap’ı aşağılamak, 20. yy başlarından itibaren Osmanlı seçkinlerinin ulusal kimlik tanımının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur.

*

Bu dört damardan beslenen Neo-osmanlıca karşıtı düşünce 1910 dolayında Türk Ocakları ve Yeni Kalemler odakları (bir başka deyimle, İttihat ve Terakki genel merkezi) çevresinde kristalleşir. On yılda ezici bir galibiyet kazanır. Eskinin – daha doğrusu, eski yeninin – savunucuları Cumhuriyet yıllarında faydasızca homurdanmaya devam ederler. 1980’lerde Burhan Felek kuşağıyla beraber tarihe karışırlar.

Başın rolü

Yeni Türkçe hareketi ne ölçüde Atatürk’ün şahsi vizyonunun ve/veya kaprisinin eseridir?

Kişi faktörü rol oynamış olsa da belirleyici olanın bu olduğunu sanmıyorum. Gazi’nin 1932’den itibaren sahneye koyduğu fikirlerin tümü (Arapça ve Farsça sözcükleri ayıklama, Türkçe köklerden yeni sözcük üretme, Orta Asya kaynaklarına dönüş, Anadolu’dan dil öğrenme...) İttihatçı çevrelerde 1910’dan itibaren geliştirilmiş ve kuvvetle savunulmuş görüşlerdir. Cumhurreisinin 1927 tarihli Nutuk’unda kullandığı son derece ağdalı neo-Osmanlıca, o görüşleri o aşamada henüz benimsemediğini gösterir. 1932’de neyin değiştiğini anlamak için belki 1930-31’deki rejim krizini daha yakından incelemek ve cumhurreisinin efsanevi pragmatizmini hesaba katmak gerekecektir.

Sonuçta uygulamanın biçimi çokça eleştirilmiş ise de Cumhuriyet seçkinleri arasında dildeki yenilenmeye prensip olarak karşı çıkan hemen hiç kimse olmamıştır. Yönetici zümrenin büyük çoğunluğu reformu hararetle desteklemiştir. Yeni dil, yeni Cumhuriyet elitinin kolektif kimliğinin bir tür simgesi ve alameti farikası olmuştur. Yani kişisel bir tercihten çok kolektif bir irade sözkonusudur.

Adamı eleştirelim, ama hayali güçler atfetmeyelim.

Yenisi farklı mı

Yeni Türkçe yazı dili yapay bir dil midir? Elbette yapaydır. Yeni kelimelerin Türkçe halk dilinde varolan birtakım köklerden türetilmiş olması onları “daha doğal” ya da “daha Türkçe” yapmaz. Sonuç olarak önerge, tecim, sömürge, saylav, örgüt, düzenek, evren ve benzeri binlercesi Türkçede 1935’ten önce var olmayan kelimelerdir; Türkçe bilen birinin bu kelimeleri 1935’ten önce “doğal” yapısal pemütasyonla üretmiş olması ihtimal dahilinde değildir. Türkçe bilen birinin bu kelimeleri mesela takrir, ticaret, mebus, teşkilat, tertibat ya da kâinat’tan “daha kolay” ya da “daha berrak” kavradığı da söylenemez. Hangisi öğretilse insanlar (bir ila otuz yıllık bir alışma devresinin sonunda) onu “doğal” ve “yerli” “kolay anlaşılır” kabul ederler.

Neo-Osmanlıcadan daha mı yapaydır? Değildir. Ama daha az yapay da değildir. Aynı ihtiyaca cevap vermek üzere, aynı kadrolar veya onların mirasçıları tarafından, benzer yöntemle ve benzer süreçlerde üretilmiştir. Sözkonusu ihtiyaç, Batıdan ithal edilen terminoloji “dağına” karşılık üretme zorunluluğu idi. Frenkten öğrendikleri fizik terimi focus/focale karşılığında önce Neo-Osmanlıca mihrak, sonra Yeni-Türkçe odak uydurdular.

Bunu daha önce yazdım sanırım, yeni dilin tanımlayıcı özelliği “çeviri tadıdır”. Yeni Türkçe sözcüklerin Fransızca ve/veya Osmanlıca karşılığını kolayca hatırlayabiliriz, ve hatırladığımız zaman (eğer bu iki dile az da olsa vakıf isek) sözcüğü “daha iyi anladığımız” duygusuna kapılırız. Örnek: ikilem > dilemma, ilke > prensip, ilgeç > edat, imgelem > tahayyül, imleç > cursor, istenç > irade, izlek > tema, izlenim > impression, intıba, kent > şehir, kentsoylu > burjuva... “Hah, şimdi anladım!” Aslolan, doğal olan, daha kolay anlaşılan, demek ki “daha Türkçe” olan, her örnekte ikincisidir.

Yeni dil Neo-Osmanlıcadan daha mı “halka yakındır”? Bunun cevabını verdim, yineleyeyim. Türkçe konuşan reel halkın, mesela yerine örneğin, millet yerine ulus, alim yerine bilgin, televizyon yerine uzbakaç deyince daha “halk tipi” bir dil duygusuna kapılmadığı, aksine belirgin bir elit kibri teşhis ettiği sanırım herkesin malumudur. Cumhuriyet elitleri herhangi bir nedenle “halka” hitap etmek istedikleri zaman “Öztürkçe” konuşmazlar, dillerindeki Osmanlı dozunu artırırlar. (Eski siyasetçilerden Süleyman Demirel, ondan önce Osman Bölükbaşı bu gerçeği keşfedip başarıyla uygulayanlardandır.)

Öte yandan Yeni Türkçenin mesela Tevfik Fikret veya Namık Kemal Osmanlıcasından daha elitist bir dil olduğu da söylenemez. Sınıfsal tabanları aşağı yukarı aynıdır; sınıfsal “tavır” da çok değişmemiştir. Batı medeniyetini Türklere taşımayı ödev edinen Türk yönetici sınıfı, bu işin “halk dili” ile yapılamayacağının – itirafta zorlansa da – bilincindedir.

Peki derdin ne arkadaş?

O halde Yeni Türkçeye itirazımız nedir?

Birkaç tanedir. İlki Türkiye’de muhafazakar çevrelerde çok önemsenen bir itirazdır. Haklı bir itirazdır, ancak uzun vadede o kadar hayati bir sorun olmadığı kanısındayım.

Türkçenin tarihsel köklerinden koparılması, yazı dilinde müthiş bir fakirleşmeye yol açmıştır. Aradaki fark, Osmanlı konağı veya Anadolu köy evi ile gecekondu apartman farkıdır. Modernleşmenin gereği sayılmıştır. Gerçekte 20. yy başının muazzam toplumsal travmalarından doğan bir “küsme” ya da “içe kapanma” refleksi olarak değerlendirilmesi daha doğru olur.

Türk modernleşmesinin ilk versiyonu ile ikincisi (Yeni Osmanlıca ile Yeni Türkçe) arasındaki temel yapısal fark, ilkinin eski Osmanlı yazı dili ile prensipte bağını korumuş olmasıdır. Eski Osmanlıca kelime hazinesinin büyük bir bölümü Yeni Osmanlıca bir metinde kullanılabilir. Yeni Osmanlıca bilen biri, tıpkı Shakespeare veya Milton okumaya çalışan bir modern İngiliz gibi, biraz zorlanarak da olsa eski dildeki bir metni okuyabilir; onun kültürel referanslarından yararlanabilir; edebi geleneği süregiden bir bütün (continuum) olarak algılayabilir. Yeni Türkçenin ise geçmişe dönük bir referansı yoktur. Kelime kaynağı olarak kullanılsa da, Eski Asya Türkçesi referans değildir. Yeni Türkçe bilen biri Orhun Yazıtlarını (veya Alişir Nevai’yi) daha kolay okuyamaz. Faraza okusa da o kaynaklardan modern Türk kültürü için kullanışlı malzeme üretemez. Sonuç, fakirleşmedir. Derin kökleri ve rezonansları olmayan, eski söylemlerin anısıyla beslenemeyen, kelime hazinesi ve konu dağarcığı, ifade biçimleri ve üslup seçenekleri son derece dar alana sıkışmış bir dil ortaya çıkmıştır. 20. yüzyıl, Türk edebiyatı için ölü bir çağdır.

Gene de bu “muhafazakar” eleştiriye çok fazla önem atfetmeyelim derim. Çünkü dil kendini tamir eder. İsrail Neo-İbranicesi, Filipin Tagalog’u ya da Papua Tok Pisin’i gibi sonradan üretilmiş yazı dilleri bile, birkaç kuşak içinde kendi geleneklerini, kendi anılarını, kendi normlarını ve anti-normatif egzantriklerini üretir. Nitekim 21. yüzyıl Türk edebiyatının, henüz arayış dönemini aşmamış da olsa, geçen yüzyıldan çok daha canlı ve zengin bir dil üretmeye başladığını düşünüyorum.

İkinci mesele daha ciddidir. Siyasi zorbalık ve onun kaçınılmaz sonucu olan kolektif aptallaşma ile ilgilidir. Geçmişe yönelik bir eleştiri olarak belki fazla önemsenmeyebilir. Sonuçta tarihte çeşit çeşit zorbalık vardır. Olan olmuş, biten bitmiştir, iyi yönüne bakmak lazım denebilir. Geçmişe mazi demeyi bilmek erdemdir. Ama konu yalnız dünün değil BUGÜNÜN konusudur. Geçmiş zorbalığın savunulması ve meşrulaştırılması, bugüne yönelik sonuçlar doğurur. Zorbalığın savunusu kaçınılmaz olarak beraberinde riyayı getirir. Yalanın gerçekmiş gibi sunulmasını, karşıt bakış açılarının yasaklanmasını, “hak” duygusunun bastırılmasını gerektirir. Bir bastırma ve susturma mekanizması kurulur; o mekanizmayı işleten ve ondan nemalanan zümre oluşur; o zümrenin kolektif çıkarını koruyacak yapılar inşa edilir. Türkiye’de bu kurumların adı Milli Eğitim ve Üniversitedir. Mücadele edilmesi insanlık görevidir.

Maksat geçmişi yargılamak değildir, riyayı teşhir etmektir. BUGÜNÜ sorgulamaktır. Özgür ve DÜRÜST düşüncenin sınırlarını büyütmektir. Sorun mu diyeceğiz mesele mi diyeceğiz, mevzu mu konu mu diyeceğiz, tümce mi cümle mi diyeceğiz, o değildir konu. ÇOK daha büyük bir meseledir.

Üçüncüyü de söyleyeyim eksik kalmasın. Yeni yazı dilini Osmanlıcanın eklektik kaynakları yerine kısaca “Türkçe” adı verilen Eski Türkçeden türetme kararı, dış dünyada o devirde egemen olan düşünce akımlarından bağımsız düşünülemez. Bu akımlara o dönemde kısaca ırkçılık (racism, Rassismus) adı verilirdi. Bugün bu kelimeyi kullanmak edebe aykırı bulunsa da terminolojiyi değiştirmek için henüz makul bir sebep ileri sürülememiştir.

“Kısaca ‘Türkçe’ adı verilen” ifadesini kullandım, açıklayayım. Türkçe bildiğimi sanıyorum. Benim bildiğim Türkçede maksat da Türkçedir, ifade de Türkçedir. Fenerbahçe, televizyon, kitap, estağfurullah, patlıcan, devlet, mukabelei bilmisil, hacıyatmaz, siyasi parti, leopar deseni, kuvayi milliye, park ve bahçeler müdürlüğü, pelte, çeyrek porsiyon Adana, Ali, Veli, merhaba, ve, aşk ve aşkito Türkçedir. Bana bu çok basit bir gerçekmiş gibi geliyor, size de öyle geleceğinden eminim. Lakin Yeni Türkçenin tasarlayıcıları öyle düşünmezler. Bu sözcüklerin Türkçe olmadığı, buna karşılık Eski Uygurcada keşfedilen acun, kip ve astın gibi birtakım sözcüklerin Türkçe olduğu kanısını taşırlar.

Bu kanının makul sayılabilecek bir tek tek dayanağı vardır. O dayanak bir ırk teorisidir. Türk “milleti”, saf ve asıl sayılan bir Orta Asya kavminin devamıdır; demek ki Türk dili de saf ve asıl sayılan o kavmin diline indirgenmelidir. Sonradan eklenen her şey “yabancı”dır; dili “bozar”. Türk dilinin bu unsurlarla beslenmesi dili zenginleştirmemiş, “dejenere” etmiştir. Aynı şekilde Türk “milletine” karışan her türlü unsur da toplumdan ve tarihten ayıklanmalı, ulusal benlik, tıpkı dil gidi, Orta Asyalı özüne geri döndürülmelidir.

Bu anlayışın gerek Türk toplumuna, gerek onunla komşu ve kader ortağı olan toplumlara verdiği zararı burada uzunca anlatmama gerek yoktur sanırım.

Özetleyek.

Yazı dilinin prensipte yapay bir oluşum olduğunu döne döne vurguladım. Yeni bir yazı dili gerekiyordu. Bunu ha Acemceden ha Uygurcadan türetmişler bence en geniş soyutlama düzeyinde arada pek fark yoktur. İstenirse Japoncadan da türetilebilirdi; üç kuşak sonra yadırgayan kalmazdı.

Bu dilin eskisine oranla “daha Türkçe”, “daha yerli ve milli”, “daha halk diline yakın”, “daha kolay”, “daha demokratik”, “daha modern” olduğunu sananlara gülüp geçmekten başka yapacak bir şey yoktur. Cehalettir. Zamanla belki geçer.

Yeni dilin ırkçı bir teori üzerine inşa edildiğini anlamayanlara anlatmakta fayda vardır. Belki anlayan olur.

Öz Türkçe kullanmayı vatanmillete sadakatin ya da Kurucu Ata’ya ibadetin şartı sayan, ve dolayısıyla bu görüşe katılmayanları toplumdan dışlamayı hak bilenler zararlı mahlukattır. Onlara meydan vermemek gerekir.

O yüzden “sözcük”, “kalıtımsal” ve “yanılsama” içeren dili kullanmakla, o dilin altındaki teoriyi sorgulamak ve savunucularını bazen hırpalamak arasında ben mantıki bir çelişki göremiyorum.