October 12, 1492: Genocide not discovery

 

Roxanne Durban-Ortiz, Lithub

Mahmood Mamdani, in Neither Settler nor Native, locates the founding moment of the modern nation-state at 1492, noting it emerged out of two developments in Iberia. “One was ethnic cleansing, whereby the Castilian monarchy sought to create a homogeneous national homeland for Christian Spaniards by ejecting and converting those among them who were strangers to the nation—Moors and Jews. The other development was the taking of overseas colonies in the Americas by the same Castilian monarchy that spearheaded ethnic cleansing.” Mamdani emphasizes that modern colonialism didn’t suddenly start occurring in the 18th century but that European colonialism and the modern state were co-constituted.

*

A few months after Catholic entry into ethnically cleansed Granada, the Spanish monarchs contracted with a Genoese seaman who promised he could reach India by a shorter route by sailing west. Columbus landed not at already European “discovered” India but, rather, on an island of what is now called the Bahamas. The thriving Indigenous residents informed him that to the north and south and east and west stretched a huge landmass, two massive continents teeming with cities and tens of millions of acres of farmlands that would come to constitute the major portion of humanity’s food production. The rapacious crusade-hardened mercenaries representing Christendom were skeptical, until some voyages later they reached the continent at Central America, which they named Cabo Gracias a Díos (Thanks to God Cape). Two decades later a Spanish army would possess the heart of that landmass, destroying the most populated city in the world at the time, Tenochtitlán, in the valley of México.

October 12, 1492, is etched in the brains of many as the day of “discovery,” but the Indigenous peoples of the Western Hemisphere and of Africa and descendants of enslaved Africans regard the date as the symbol of infamy, domination, slavery, and genocide. Haitian historian Michel-Rolph Trouillot writes, “To call ‘discovery’ the first invasions of inhabited lands by Europeans is an exercise in Eurocentric power that already frames future narratives of the event so described Once discovered by Europeans, the Other finally enters the human world.”

How the Inkas governed, thrived and fell without alphabetic writing

Between the 1430s and the arrival of the Spanish in 1532, the Inkas conquered and ruled an empire stretching for 4,000 kilometres along the spine of the Andes, from Quito in modern Ecuador to Santiago in Chile. Known to its conquerors as Tahuantinsuyu – ‘the land of four parts’ – it contained around 11 million people from some 80 different ethnic groups, each with its own dialect, deities and traditions. The Inkas themselves, the ruling elite, comprised no more than about one per cent.

Almost every aspect of life in Tahuantinsuyu – work, marriage, commodity exchange, dress – was regulated, and around 30 per cent of all the empire’s inhabitants were forcibly relocated, some to work on state economic projects, some to break up centres of resistance. Despite the challenges presented by such a vertical landscape, an impressive network of roads and bridges was also maintained, ensuring the regular collection of tribute in the capacious storehouses built at intervals along the main highways. These resources were then redistributed as military, religious or political needs dictated.

All this suggests that the Sapa Inka (emperor) governed Tahuantinsuyu both efficiently and profitably. What’s more, he did so without alphabetic writing, for the Inkas never invented this. Had they been left to work out their own destiny, this state of affairs might well have continued for decades or even centuries, but their misfortune was to find themselves confronted by both superior weaponry and, crucially, a culture that was imbued with literacy. As a result, not only was their empire destroyed, but their culture and religion were submerged.

Instead of writing, the Inkas’ principal bureaucratic tool was the khipu. A khipu consists of a number of strings or cords, either cotton or wool, systematically punctuated with knots, hanging from a master cord or length of wood; pendant cords might also have subsidiary cords. The basis of khipu accounting practice was the decimal system, achieved by tying knots with between one and nine loops to represent single numerals, then adding elaborations to designate 10s, 100s or 1,000s. By varying the length, width, colour and number of the pendant cords, and tying knots of differing size and type to differentiate data, the Inkas turned the khipu into a remarkably versatile device for recording, checking and preserving information.

The main uses to which khipus were put were, firstly, to record births, deaths and movements of people, thereby providing an annual census upon which local labour, military and redistributive assessments could be made. They were also used to count commodities, especially the tribute payable by conquered provinces such as maize, llamas and cloth (there was no coinage). Maize, for example, might be represented by a yellow cord, llamas by a white cord, and so on. Early Spanish chroniclers and administrators were astonished at the accuracy of khipu calculations: according to Pedro de Cieza de León, writing in the late 1540s, they were ‘so exact that not even a pair of sandals was missing’.

Training in what anthropologists call ‘khipu literacy’ was compulsory for a specified number of incipient bureaucrats (khipukamayuqs) from each province. For this, they were sent to Cusco, where they also learned the Inka dialect, Quechua, and were schooled in Inka religion. Like most imperial rulers, the Inkas conquered in the name of an ideology, the worship of their chief deity, the Sun, and his child on Earth, the Sapa Inka. Sun-worship was mandatory throughout the empire, and vast resources were allocated to the performance of an annual cycle of festivals and rituals, and to the maintenance of the priests who staffed Tahuantinsuyu’s ubiquitous shrines. However, the Inkas also tolerated local deities, which, if perceived to be efficacious, might be incorporated into the Inka pantheon.

It is hard to see how alphabetic writing would have helped the Inkas to administer Tahuantinsuyu more efficiently: this was not an intensively governed empire but a federation of tribute-paying and politically allegiant provinces. In other spheres of government, such as law, writing would doubtless have made more of a difference, leading perhaps to the development of written law-codes, arguably even a ‘constitution’. But since writing was never developed, imperial rule remained weakly institutionalised, leading to a concentration of power and office, which meant that when the Sapa Inka was removed, there was little to fall back on. 

So when Francisco Pizarro and his 200 or so conquistadores captured the Sapa Inka Atahualpa at Cajamarca on 16 November 1532, Tahuantinsuyu was left headless and disorientated. The confusion that followed was the crucible in which Spain’s New World empire was forged.

The seizure of Atahualpa was preceded by an incident pregnant with significance for the creation of European empires on a global scale. The first Spaniard to approach him after he entered the great plaza at Cajamarca was the Dominican friar Vicente de Valverde, carrying a cross in one hand and a missal in the other. Speaking through an interpreter, he declared that he had come to reveal to Atahualpa the requirements of the Catholic religion, which were contained in the book he was carrying. Atahualpa demanded to see the missal. When handed it, he was initially unable to open it. When he eventually managed to do so, he seemed more impressed by the calligraphy of the text than what it said. After examining it for a while, he angrily hurled it to the ground. This act of blasphemy was the trigger for Pizarro to give the order to attack.

After eight months of captivity, Atahualpa was tried for treason and condemned to death. If he converted to Christianity, he would be garrotted; if not, he would be burned (as a heretic). Since fire would destroy his body, he agreed to accept conversion, and towards nightfall on 26 July 1533 he was led out into the plaza at Cajamarca, tied to a stake and strangled. The last words he heard were those of Friar Valverde instructing him in the articles of the Catholic faith. Atahualpa wanted to preserve his body so that it could be mummified and venerated by his descendants.

Whatever he believed his ‘conversion’ to imply, it was clearly not the monotheism central to Catholic doctrine. Inka religion, which was broadly speaking animistic, acknowledged many gods, ranging from heavenly bodies (Sun, Moon, stars) to topographical features (mountains, rivers, springs) to ancestors, whose earthly remains were venerated to a degree that baffled Europeans – although most of them made little attempt to understand such practices, disparaging them as heathen, folk-magic or simply childish.

Like other Religions of the Book, Catholicism demanded strict adherence to one God, and the rejection of all other deities. Religions based upon books such as the Bible or the Quran, being (literally) prescriptive, were less tolerant than oral religions. Rival belief-systems presented both an opportunity and a threat. Missionaries and evangelists preached conversion, but with them came inquisitors or crusaders, at which point definitions were sharpened, and criteria for inclusion and exclusion delineated. ‘Truth’ acquired a different meaning, less something to be sought after than something to be received: one God, one credo, one book (‘I am the way and the truth and the life. No one comes to the Father except through me’). ‘Reform’ for a book-centred religion did not mean adaptation, but a reversion to fundamentals – the immutable ‘word of God’, as interpreted by the priesthood. Confronted by such certainties, backed by coercive force, the more open-ended, absorbent oral religions of Africa or the Americas were simply overwhelmed.

Nor was this only a matter of religion. The greater ‘law-worthiness’ given to written evidence by literate incomers meant, for example, that customary land-rights and inheritance patterns were similarly overridden. Despite also being colonised by Europeans, societies with written cultures in China, India and the Middle East proved much more resistant to European cultural hegemony than oral societies. The strenuous efforts made in recent times to recover and promote the indigenous heritage of the Americas, Australasia and Africa are testimony in themselves to the degree to which those cultures were submerged, suppressed or derided by Europeans. Their lack of a written tradition was at least partly responsible for this.

Christopher Given-Wilson

This article was originally published at Aeon and has been republished under Creative Commons.

Plants from South America

Columbus is, of course, a person who has inspired admiration and vilification in almost equal measures. He forged a connection which would see the empires of Europe rising to become global superpowers, while the Eden of the Americas was plundered and its civilisations destroyed. Setting foot on that beach, he sealed the fate of tens of millions of Native Americans and ten million Africans. The impact of that moment would ripple out through history. Until this point, Europe had been something of a backwater – but the establishment of colonies in the New World would change all that. The rise of the West had begun.

And the impact would be felt not just throughout human societies, around the world, but by the species that had become our allies – on both sides of the Atlantic. This contact between Europe and the Americas would quickly turn into a sustained connection between the Old and New Worlds. These supercontinents had been largely separate since the break-up of Pangaea, which began around 150 million years ago. During the Great Ice Age, the Pleistocene, the world went through repeated glaciations. And during the glacial periods, sea levels would fall to such an extent that the north-east tip of Asia would be joined to the north-west corner of North America, via a tract of land known as Beringia – or the ‘Bering land bridge’. This bridge

would allow some interchange of plants and animals between Asia and North America. It was the route by which humans first colonised the Americas, around 17,000 years ago. And yet the ancient, underlying theme of divergence and difference between the flora and fauna of the Old and New Worlds persisted – until the human-mediated transfer of plants and animals which started with Columbus bringing back his pineapples, chilli and tobacco in 1492. Plants and animals which had been contained and separate from each other made that leap across the pond, to find themselves facing new landscapes, new challenges and new opportunities on the opposite side. Cattle and coffee, sheep and sugar cane, chickens and chickpeas, wheat and rye travelled from the Old World to the New. Turkeys and tomatoes, pumpkins and potatoes, Muscovy duck and maize made the reverse journey.

The Columbian Exchange has been described by some as the most significant ecological event on the planet since the dinosaurs were wiped out. It was the beginning of globalisation: the world became not just interconnected but interdependent. But it had a wretched inception.

The fortunes of Europe (and, in due course, Asia and Africa) were transformed by the domesticated species brought back from the New World. Novel crops boosted agriculture and populations began to recover from war, famine and plague. But that was in the Old World. In the Americas, a scene of devastation ensued. Just as plants and animals had followed separate evolutionary trajectories on either side of the Atlantic, the pace and direction of technological change had been different in the Old World compared with the New. The Europeans possessed advanced technology: their military and maritime kit was vastly superior to that of the Native Americans. The immediate consequences of contact, with heart-stopping, dreadful inevitability, were tragic. Disease organisms were also part of that Columbian Exchange: the Europeans brought back syphilis from the Americas, while introducing smallpox there – with disastrous consequences. The indigenous population of the Americas plummeted after conquest. It was decimated: by the middle of the seventeenth century, 90 per cent of the indigenous population had been wiped out.

It’s easy to focus on the power imbalance that existed between the Old and New Worlds in the fifteenth and sixteenth centuries. Human societies had developed in different ways in the Americas and in Europe, but it wasn’t as though the Native Americans were entirely without technology – far from it. When it came to their exploitation of natural resources, they were clearly experts. It’s wrong to see the pre-Columbian Americas as, on the one hand, a natural Garden of Eden, and on the other, an innovation vacuum in need of European inspiration to realise its potential. Native American societies had a rich and diverse history of innovation, and the Americas contained completely independent centres of domestication. Many of the pre-Columbian societies of the Americas were large, urbanised – and already dependent on agriculture.

The Spanish explorers didn’t pluck wild plants, out of relative obscurity, recognise their utility for the first time, and transform them into something which would greatly benefit humanity. What the Europeans found on the other side of the Atlantic were organisms which had already changed away from wildness, over thousands of years – which had already entered into a tightly bound, successful alliance with humans. What Columbus discovered was not only a new land, previously unknown to Europeans, but a wealth of useful, tamed animals and plants – ready-made domesticates.

Among those prizes was that cereal he’d spotted and written about, just four days after landing on San Salvador – the cereal that was not only a staple food but a sacred food for the Aztecs and Incas, whose civilisations would soon be swallowed up by the Spanish Empire: maize.

Putumayo

Komisyon'un gelmesini beklerken hiç vakit kaybetmedi. Birkaç kişiyle görüştü, ama özellikle listeleri, deponun hesap defterlerini ve yönetimin kayıtlarını inceledi. Julio C. Arana Şirketi'nin, yerlilere ve ayrıca ustabaşlarıyla "çocuklar"a veresiye verilen yiyeceklerin, ilaçların, giyim eşyalarının, silahların ve araç gereçlerin fiyatlarını ne miktarda artırdığını saptamak istiyordu. Yüzdeler üründen ürüne değişiklik gösteriyordu, ama değişmeyen bir şey varsa o da, deponun, satılan bütün malzemenin fiyatlarını iki, üç, bazen beş katına kadar çıkardığıydı. Roger kendine iki gömlek, bir pantolon, bir şapka, bir çift de arazi çizmesi satın almıştı, bunların hepsini Londra'da üçte bir fiyatına satın alabilirdi. Yalnızca yerliler değil, şeflerinin emirlerini yerine getirmek için Putu-mayo'da bulunan o zavallı serserilerle kabadayılar da soyulmaktaydı. Birilerinin Peru Amazon Şirketi'ne her zaman borçlu kalmasında, ölene kadar ya da şirket onu artık işe yaramaz bulana kadar bağını koparamamasında şaşılacak bir şey yoktu.

Roger'a daha da zor gelen şey, 1893 yılına doğru ilk kauçuk tesisleri yöreye yerleşip de "baskınlar" başladığında Putumayo'da ne kadar yerli bulunduğu, şimdi 1910 yılma gelindiğindeyse geriye ne kadarının kaldığı hakkında yaklaşık bir fikir edinmesi olmuştu. Ciddi bir istatistik tutulmamıştı, bu konuda yazılanlar belirsizdi, rakamlar birinden öbürüne adamakıllı değişiyordu. En güvenilebilir hesabı yapmış olan kişi, (1905 yılında Julio C. Arana'nın topraklarının haritasını çıkarırken yörede gizemli bir şekilde ortadan kaybolan) bahtsız Fransız kâşifi ve etnologu Eugène Robuchon gibi görünüyordu. Onun hesabına göre, bölgedeki yedi kabilenin -Huitoto-lar, Ocaimalar, Muinanlar, Nonuyalar, Andoqueler, Rezı-garolar ve Boraların- nüfusu, kauçuk "uygar insanlar'ı Putumayo'ya çekmeden önce yüz bin kadar olmalıydı. Juan Tizön bu sayıyı fazla abartılı buluyordu. O, yaptığı daha farklı incelemeler ve karşılaştırmalarla, yaklaşık kırk bin rakamının gerçeğe daha yakın olacağını ileri sürüyordu. Her ne olursa olsun, bugün artık on binden fazla kişi hayatta kalabilmiş değildi. Böylelikle kauçuk tüccarlarının zorla uyguladıkları rejim, yerli nüfusunun dörtte üçünü yok etmiş bulunuyordu. Kuşkusuz pek çokları çiçek hastalığı, malarya, beriberi ve daha başka salgın hastalıkların kurbanları olmuşlardı. Ama çok büyük bir çoğunluğu, sömürü, açlık, organlarının kesilmesi, işkence kapanı ve cinayetler yüzünden yok olmuştu. Bu gidişle, soyları tamamen tükenen Iquarasi yerlilerinin başına gelen, bütün öteki kabilelerin de başına gelecekti.”

**

“Doktor Dickey, Büyük Britanya'yla Birleşik Devletlerin Amazonlar'daki acımasızlıklara çare bulma çabalarını onaylıyordu, ama kaderci ve kuşkucu bir insandı: Ona göre, oradaki gidişat değişmeyecekti, ne bugün ne de gelecekte.

"Kötülük bizim ruhumuzda, dostum," diyordu, yarı şaka yan ciddi. "Ondan bu kadar kolay kurtulamayız. Avrupa ülkelerinde ve benim ülkemde pek belli olmaz, ancak bir savaş, bir ihtilal ya da bir isyan olduğunda gün ışığına çıkar. Gözler Önüne serilmesi ve topluca yapılması için bahanelere ihtiyaç vardır. Oysa Amazonlar'da açık açık ortaya konabilir, vatanseverlik ya da din gibi haklı nedenler gösterilmeksizin en korkunç canavarlıklar gerçekleştirilebilir. Sadece ve sadece açgözlülüktür bu. Bizleri zehirleyen kötülük, insanoğlunun olduğu her yerde vardır, yüreklerimize iyice kök salmıştır.”

Human History is the History of Extinction

“The journey of the first humans to Australia is one of the most important events in history, at least as important as Columbus’ journey to America or the Apollo 11 expedition to the moon. It was the first time any human had managed to leave the Afro-Asian ecological system – indeed, the first time any large terrestrial mammal had managed to cross from Afro-Asia to Australia. Of even greater importance was what the human pioneers did in this new world. The moment the first hunter-gatherer set foot on an Australian beach was the moment that Homo sapiens climbed to the top rung in the food chain on a particular landmass and thereafter became the deadliest species in the annals of planet Earth.


Up until then humans had displayed some innovative adaptations and behaviours, but their effect on their environment had been negligible. They had demonstrated remarkable success in moving into and adjusting to various habitats, but they did so without drastically changing those habitats. The settlers of Australia, or more accurately, its conquerors, didn’t just adapt, they transformed the Australian ecosystem beyond recognition.


The first human footprint on a sandy Australian beach was immediately washed away by the waves. Yet when the invaders advanced inland, they left behind a different footprint, one that would never be expunged. As they pushed on, they encountered a strange universe of unknown creatures that included a 200-kilogram, two-metre kangaroo, and a marsupial lion, as massive as a modern tiger, that was the continent’s largest predator. Koalas far too big to be cuddly and cute rustled in the trees and flightless birds twice the size of ostriches sprinted on the plains. Dragon-like lizards and snakes five metres long slithered through the undergrowth. The giant diprotodon, a two-and-a-half-ton wombat, roamed the forests. Except for the birds and reptiles, all these animals were marsupials – like kangaroos, they gave birth to tiny, helpless, fetus-like young which they then nurtured with milk in abdominal pouches. Marsupial mammals were almost unknown in Africa and Asia, but in Australia they reigned supreme.

Within a few thousand years, virtually all of these giants vanished. Of the twenty-four Australian animal species weighing fifty kilograms or more, twenty-three became extinct.2 A large number of smaller species also disappeared. Food chains throughout the entire Australian ecosystem were broken and rearranged. It was the most important transformation of the Australian ecosystem for millions of years. 

**
The settling of America was hardly bloodless. It left behind a long trail of victims. American fauna 14,000 years ago was far richer than it is today. When the first Americans marched south from Alaska into the plains of Canada and the western United States, they encountered mammoths and mastodons, rodents the size of bears, herds of horses and camels, oversized lions and dozens of large species the likes of which are completely unknown today, among them fearsome sabre-tooth cats and giant ground sloths that weighed up to eight tons and reached a height of six metres. South America hosted an even more exotic menagerie of large mammals, reptiles and birds. The Americas were a great laboratory of evolutionary experimentation, a place where animals and plants unknown in Africa and Asia had evolved and thrived.

But no longer. Within 2,000 years of the Sapiens arrival, most of these unique species were gone. According to current estimates, within that short interval, North America lost thirty-four out of its forty-seven genera of large mammals. South America lost fifty out of sixty. The sabre-tooth cats, after flourishing for more than 30 million years, disappeared, and so did the giant ground sloths, the oversized lions, native American horses, native American camels, the giant rodents and the mammoths. Thousands of species of smaller mammals, reptiles, birds, and even insects and parasites also became extinct (when the mammoths died out, all species of mammoth ticks followed them to oblivion).

**
If we combine the mass extinctions in Australia and America, and add the smaller-scale extinctions that took place as Homo sapiens spread over Afro-Asia – such as the extinction of all other human species – and the extinctions that occurred when ancient foragers settled remote islands such as Cuba, the inevitable conclusion is that the first wave of Sapiens colonisation was one of the biggest and swiftest ecological disasters to befall the animal kingdom. Hardest hit were the large furry creatures. At the time of the Cognitive Revolution, the planet was home to about 200 genera of large terrestrial mammals weighing over fifty kilograms. At the time of the Agricultural Revolution, only about a hundred remained. Homo sapiens drove to extinction about half of the planet’s big beasts long before humans invented the wheel, writing, or iron tools.

This ecological tragedy was restaged in miniature countless times after the Agricultural Revolution. The archaeological record of island after island tells the same sad story. The tragedy opens with a scene showing a rich and varied population of large animals, without any trace of humans. In scene two, Sapiens appear, evidenced by a human bone, a spear point, or “perhaps a potsherd. Scene three quickly follows, in which men and women occupy centre stage and most large animals, along with many smaller ones, are gone.

The large island of Madagascar, about 400 kilometres east of the African mainland, offers a famous example. Through millions of years of isolation, a unique collection of animals evolved there. These included the elephant bird, a flightless creature three metres tall and weighing almost half a ton – the largest bird in the world – and the giant lemurs, the globe’s largest primates. The elephant birds and the giant lemurs, along with most of the other large animals of Madagascar, suddenly vanished about 1,500 years ago – precisely when the first humans set foot on the island.

In the Pacific Ocean, the main wave of extinction began in about 1500 BC, when Polynesian farmers settled the Solomon Islands, Fiji and New Caledonia. They killed off, directly or indirectly, hundreds of species of birds, insects, snails and other local inhabitants. From there, the wave of extinction moved gradually to the east, the south and the north, into the heart of the Pacific Ocean, obliterating on its way the unique fauna of Samoa and Tonga (1200 BC); the Marquis Islands (AD 1); Easter Island, the Cook Islands and Hawaii (AD 500); and finally New Zealand (AD 1200).

Similar ecological disasters occurred on almost every one of the thousands of islands that pepper the Atlantic Ocean, Indian Ocean, Arctic Ocean and Mediterranean Sea. 

Archaeologists have discovered on even the tiniest islands evidence of the existence of birds, insects and snails that lived there for countless generations, only to vanish when the first human farmers arrived. None but a few extremely remote islands escaped man’s notice until the modern age, and these islands kept their fauna intact. The Galapagos Islands, to give one famous example, remained uninhabited by humans until the nineteenth century, thus preserving their unique menagerie, including their giant tortoises, which, like the ancient diprotodons, show no fear of humans.

The First Wave Extinction, which accompanied the spread of the foragers, was followed by the Second Wave Extinction, which accompanied the spread of the farmers, and gives us an important perspective on the Third Wave Extinction, which industrial activity is causing today. Don’t believe tree-huggers who claim that our ancestors lived in harmony with nature. Long before the Industrial Revolution, Homo sapiens held the record among all organisms for driving the most plant and animal species to their extinctions. We have the dubious distinction of being the deadliest species in the annals of biology.

Perhaps if more people were aware of the First Wave and Second Wave extinctions, they’d be less nonchalant about the Third Wave they are part of. If we knew how many species we’ve already eradicated, we might be more motivated to protect those that still survive. This is especially relevant to the large animals of the oceans. Unlike their terrestrial counterparts, the large sea animals suffered relatively little from the Cognitive and Agricultural Revolutions. But many of them are on the brink of extinction now as a result of industrial pollution and human overuse of oceanic resources. If things continue at the present pace, it is likely that whales, sharks, tuna and dolphins will follow the diprotodons, ground sloths and mammoths to oblivion. Among all the world’s large creatures, the only survivors of the human flood will be humans themselves, and the farmyard animals that serve as galley slaves in Noah’s Ark. 

America's Population Before Columbus

On May 30, 1539, Hernando de Soto landed his private army near Tampa Bay, in Florida. Soto, as he was called, was a novel figure: half warrior, half venture capitalist. He had grown very rich very young by becoming a market leader in the nascent trade for Indian slaves. The profits had helped to fund Pizarro's seizure of the Incan empire, which had made Soto wealthier still. Looking quite literally for new worlds to conquer, he persuaded the Spanish Crown to let him loose in North America. He spent one fortune to make another. He came to Florida with 200 horses, 600 soldiers, and 300 pigs.

From today's perspective, it is difficult to imagine the ethical system that would justify Soto's actions. For four years his force, looking for gold, wandered through what is now Florida, Georgia, North and South Carolina, Tennessee, Alabama, Mississippi, Arkansas, and Texas, wrecking almost everything it touched. The inhabitants often fought back vigorously, but they had never before encountered an army with horses and guns. Soto died of fever with his expedition in ruins; along the way his men had managed to rape, torture, enslave, and kill countless Indians. But the worst thing the Spaniards did, some researchers say, was entirely without malice—bring the pigs.

According to Charles Hudson, an anthropologist at the University of Georgia who spent fifteen years reconstructing the path of the expedition, Soto crossed the Mississippi a few miles downstream from the present site of Memphis. It was a nervous passage: the Spaniards were watched by several thousand Indian warriors. Utterly without fear, Soto brushed past the Indian force into what is now eastern Arkansas, through thickly settled land—"very well peopled with large towns," one of his men later recalled, "two or three of which were to be seen from one town." Eventually the Spaniards approached a cluster of small cities, each protected by earthen walls, sizeable moats, and deadeye archers. In his usual fashion, Soto brazenly marched in, stole food, and marched out.

After Soto left, no Europeans visited this part of the Mississippi Valley for more than a century. Early in 1682 whites appeared again, this time Frenchmen in canoes. One of them was Réné-Robert Cavelier, Sieur de la Salle. The French passed through the area where Soto had found cities cheek by jowl. It was deserted—La Salle didn't see an Indian village for 200 miles. About fifty settlements existed in this strip of the Mississippi when Soto showed up, according to Anne Ramenofsky, an anthropologist at the University of New Mexico. By La Salle's time the number had shrunk to perhaps ten, some probably inhabited by recent immigrants. Soto "had a privileged glimpse" of an Indian world, Hudson says. "The window opened and slammed shut. When the French came in and the record opened up again, it was a transformed reality. A civilization crumbled. The question is, how did this happen?"

The question is even more complex than it may seem. Disaster of this magnitude suggests epidemic disease. In the view of Ramenofsky and Patricia Galloway, an anthropologist at the University of Texas, the source of the contagion was very likely not Soto's army but its ambulatory meat locker: his 300 pigs. Soto's force itself was too small to be an effective biological weapon. Sicknesses like measles and smallpox would have burned through his 600 soldiers long before they reached the Mississippi. But the same would not have held true for the pigs, which multiplied rapidly and were able to transmit their diseases to wildlife in the surrounding forest. When human beings and domesticated animals live close together, they trade microbes with abandon. Over time mutation spawns new diseases: avian influenza becomes human influenza, bovine rinderpest becomes measles. Unlike Europeans, Indians did not live in close quarters with animals—they domesticated only the dog, the llama, the alpaca, the guinea pig, and, here and there, the turkey and the Muscovy duck. In some ways this is not surprising: the New World had fewer animal candidates for taming than the Old. Moreover, few Indians carry the gene that permits adults to digest lactose, a form of sugar abundant in milk. Non-milk-drinkers, one imagines, would be less likely to work at domesticating milk-giving animals. But this is guesswork. The fact is that what scientists call zoonotic disease was little known in the Americas. Swine alone can disseminate anthrax, brucellosis, leptospirosis, taeniasis, trichinosis, and tuberculosis. Pigs breed exuberantly and can transmit diseases to deer and turkeys. Only a few of Soto's pigs would have had to wander off to infect the forest.

Indeed, the calamity wrought by Soto apparently extended across the whole Southeast. The Coosa city-states, in western Georgia, and the Caddoan-speaking civilization, centered on the Texas-Arkansas border, disintegrated soon after Soto appeared. The Caddo had had a taste for monumental architecture: public plazas, ceremonial platforms, mausoleums. After Soto's army left, notes Timothy K. Perttula, an archaeological consultant in Austin, Texas, the Caddo stopped building community centers and began digging community cemeteries. Between Soto's and La Salle's visits, Perttula believes, the Caddoan population fell from about 200,000 to about 8,500—a drop of nearly 96 percent.

In the eighteenth century the tally shrank further, to 1,400. An equivalent loss today in the population of New York City would reduce it to 56,000—not enough to fill Yankee Stadium. "That's one reason whites think of Indians as nomadic hunters," says Russell Thornton, an anthropologist at the University of California at Los Angeles. "Everything else—all the heavily populated urbanized societies—was wiped out."

Could a few pigs truly wreak this much destruction? Such apocalyptic scenarios invite skepticism. As a rule, viruses, microbes, and parasites are rarely lethal on so wide a scale—a pest that wipes out its host species does not have a bright evolutionary future. In its worst outbreak, from 1347 to 1351, the European Black Death claimed only a third of its victims. (The rest survived, though they were often disfigured or crippled by its effects.) The Indians in Soto's path, if Dobyns, Ramenofsky, and Perttula are correct, endured losses that were incomprehensibly greater.

One reason is that Indians were fresh territory for many plagues, not just one. Smallpox, typhoid, bubonic plague, influenza, mumps, measles, whooping cough—all rained down on the Americas in the century after Columbus. (Cholera, malaria, and scarlet fever came later.) Having little experience with epidemic diseases, Indians had no knowledge of how to combat them. In contrast, Europeans were well versed in the brutal logic of quarantine. They boarded up houses in which plague appeared and fled to the countryside. In Indian New England, Neal Salisbury, a historian at Smith College, wrote in Manitou and Providence (1982), family and friends gathered with the shaman at the sufferer's bedside to wait out the illness—a practice that "could only have served to spread the disease more rapidly."

**
Human history, in Crosby's interpretation, is marked by two world-altering centers of invention: the Middle East and central Mexico, where Indian groups independently created nearly all of the Neolithic innovations, writing included. The Neolithic Revolution began in the Middle East about 10,000 years ago. In the next few millennia humankind invented the wheel, the metal tool, and agriculture. The Sumerians eventually put these inventions together, added writing, and became the world's first civilization. Afterward Sumeria's heirs in Europe and Asia frantically copied one another's happiest discoveries; innovations ricocheted from one corner of Eurasia to another, stimulating technological progress. Native Americans, who had crossed to Alaska before Sumeria, missed out on the bounty. "They had to do everything on their own," Crosby says. Remarkably, they succeeded.

When Columbus appeared in the Caribbean, the descendants of the world's two Neolithic civilizations collided, with overwhelming consequences for both. American Neolithic development occurred later than that of the Middle East, possibly because the Indians needed more time to build up the requisite population density. Without beasts of burden they could not capitalize on the wheel (for individual workers on uneven terrain skids are nearly as effective as carts for hauling), and they never developed steel. But in agriculture they handily outstripped the children of Sumeria. Every tomato in Italy, every potato in Ireland, and every hot pepper in Thailand came from this hemisphere. Worldwide, more than half the crops grown today were initially developed in the Americas.

Maize, as corn is called in the rest of the world, was a triumph with global implications. Indians developed an extraordinary number of maize varieties for different growing conditions, which meant that the crop could and did spread throughout the planet. Central and Southern Europeans became particularly dependent on it; maize was the staple of Serbia, Romania, and Moldavia by the nineteenth century. Indian crops dramatically reduced hunger, Crosby says, which led to an Old World population boom.

Along with peanuts and manioc, maize came to Africa and transformed agriculture there, too. "The probability is that the population of Africa was greatly increased because of maize and other American Indian crops," Crosby says. "Those extra people helped make the slave trade possible." Maize conquered Africa at the time when introduced diseases were leveling Indian societies. The Spanish, the Portuguese, and the British were alarmed by the death rate among Indians, because they wanted to exploit them as workers. Faced with a labor shortage, the Europeans turned their eyes to Africa. The continent's quarrelsome societies helped slave traders to siphon off millions of people. The maize-fed population boom, Crosby believes, let the awful trade continue without pumping the well dry.

Back home in the Americas, Indian agriculture long sustained some of the world's largest cities. The Aztec capital of Tenochtitlán dazzled Hernán Cortés in 1519; it was bigger than Paris, Europe's greatest metropolis. The Spaniards gawped like hayseeds at the wide streets, ornately carved buildings, and markets bright with goods from hundreds of miles away. They had never before seen a city with botanical gardens, for the excellent reason that none existed in Europe. The same novelty attended the force of a thousand men that kept the crowded streets immaculate. (Streets that weren't ankle-deep in sewage! The conquistadors had never heard of such a thing.) Central America was not the only locus of prosperity. Thousands of miles north, John Smith, of Pocahontas fame, visited Massachusetts in 1614, before it was emptied by disease, and declared that the land was "so planted with Gardens and Corne fields, and so well inhabited with a goodly, strong and well proportioned people ... [that] I would rather live here than any where."

Smith was promoting colonization, and so had reason to exaggerate. But he also knew the hunger, sickness, and oppression of European life. France—"by any standards a privileged country," according to its great historian, Fernand Braudel—experienced seven nationwide famines in the fifteenth century and thirteen in the sixteenth. Disease was hunger's constant companion. During epidemics in London the dead were heaped onto carts "like common dung" (the simile is Daniel Defoe's) and trundled through the streets. The infant death rate in London orphanages, according to one contemporary source, was 88 percent. Governments were harsh, the rule of law arbitrary. The gibbets poking up in the background of so many old paintings were, Braudel observed, "merely a realistic detail."

**
The Earth Shall Weep, James Wilson's history of Indian America, puts the comparison bluntly: "the western hemisphere was larger, richer, and more populous than Europe." Much of it was freer, too. Europeans, accustomed to the serfdom that thrived from Naples to the Baltic Sea, were puzzled and alarmed by the democratic spirit and respect for human rights in many Indian societies, especially those in North America. In theory, the sachems of New England Indian groups were absolute monarchs. In practice, the colonial leader Roger Williams wrote, "they will not conclude of ought ... unto which the people are averse."

Pre-1492 America wasn't a disease-free paradise, Dobyns says, although in his "exuberance as a writer," he told me recently, he once made that claim. Indians had ailments of their own, notably parasites, tuberculosis, and anemia. The daily grind was wearing; life-spans in America were only as long as or a little longer than those in Europe, if the evidence of indigenous graveyards is to be believed. Nor was it a political utopia—the Inca, for instance, invented refinements to totalitarian rule that would have intrigued Stalin. Inveterate practitioners of what the historian Francis Jennings described as "state terrorism practiced horrifically on a huge scale," the Inca ruled so cruelly that one can speculate that their surviving subjects might actually have been better off under Spanish rule.

I asked seven anthropologists, archaeologists, and historians if they would rather have been a typical Indian or a typical European in 1491. None was delighted by the question, because it required judging the past by the standards of today—a fallacy disparaged as "presentism" by social scientists. But every one chose to be an Indian. Some early colonists gave the same answer. Horrifying the leaders of Jamestown and Plymouth, scores of English ran off to live with the Indians.

As for the Indians, evidence suggests that they often viewed Europeans with disdain. The Hurons, a chagrined missionary reported, thought the French possessed "little intelligence in comparison to themselves." Europeans, Indians said, were physically weak, sexually untrustworthy, atrociously ugly, and just plain dirty. (Spaniards, who seldom if ever bathed, were amazed by the Aztec desire for personal cleanliness.) A Jesuit reported that the "Savages" were disgusted by handkerchiefs: "They say, we place what is unclean in a fine white piece of linen, and put it away in our pockets as something very precious, while they throw it upon the ground." The Micmac scoffed at the notion of French superiority. If Christian civilization was so wonderful, why were its inhabitants leaving?

Like people everywhere, Indians survived by cleverly exploiting their environment. Europeans tended to manage land by breaking it into fragments for farmers and herders. Indians often worked on such a grand scale that the scope of their ambition can be hard to grasp. They created small plots, as Europeans did (about 1.5 million acres of terraces still exist in the Peruvian Andes), but they also reshaped entire landscapes to suit their purposes. A principal tool was fire, used to keep down underbrush and create the open, grassy conditions favorable for game. Rather than domesticating animals for meat, Indians retooled whole ecosystems to grow bumper crops of elk, deer, and bison.

The first white settlers in Ohio found forests as open as English parks—they could drive carriages through the woods. Along the Hudson River the annual fall burning lit up the banks for miles on end; so flashy was the show that the Dutch in New Amsterdam boated upriver to goggle at the blaze like children at fireworks. In North America, Indian torches had their biggest impact on the Midwestern prairie, much or most of which was created and maintained by fire. Millennia of exuberant burning shaped the plains into vast buffalo farms. When Indian societies disintegrated, forest invaded savannah in Wisconsin, Illinois, Kansas, Nebraska, and the Texas Hill Country. Is it possible that the Indians changed the Americas more than the invading Europeans did? "The answer is probably yes for most regions for the next 250 years or so" after Columbus, William Denevan wrote, "and for some regions right up to the present time."

Source: https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2002/03/1491/302445/

Dönemleri Aydınlatan Edebi Eser Üretmenin Zorluğu Hakkında

Dönemlerini aydınlatarak geçmişe ve aynı zamanda geleceğe ışık tutan hatıra ya da uyarı niteliğinde bir edebiyat eseri yaratmadan evvel, yazarlar da uzunca bir gözlem sürecine gereksinim duyarlar kimi zaman. Kimi zaman büyük felaketler süratli biçimde evrensel bir edebiyatın doğmasına neden olabilirler: Birinci Dünya Savaşı ya da Holokost'ta olduğu gibi.

Erich Maria Remarque'nin All Quiet On the Western Front adlı eseri 1929 yılında yayımlanmıştı. Primo Levi'nin Se questo e un uomo'da anlattığı hikâyeler ve Paul Celan'ın Todesfuge [Ölüm Fügü] adlı şiiri de (Rumence çevirisiyle) 1947 yılında yayımlandılar. Kimi zaman, yankılar o kadar süratli dağılmadı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman sivillerinin çektiği acıları dile getiren edebiyatın okurunu bulması yarım yüzyıldan daha fazla bir süre gerektirdi ve ancak 1999 yılında W. G. Sebald'm İngilizce'de On the Natural History of Destruction [Yıkımın Doğal Tarihi] adıyla basılan derlemesinin ve 2002 yılında Jörg Friedrich'in The Fire [Ateş] adlı eserinin yayımlanmasıyla gerçekleşti. Latin Amerika ülkelerinde despotluk hâkimiyeti altında geçen senelere verilen imgesel tepki, özgül bir edebi tür oluşturdukları öne sürülebilecek ürünler doğurdu. 1968 yılında, Carlos Fuentes bu diktatörlüklerin kurgusal anlatımlarından oluşan Los padres de la patria [Baba Topraklarının Babaları] adında bir antoloji derlemeyi düşünerek bazı romancı arkadaşından ülkelerinin diktatörü üzerine yazmalarını istedi. Ancak, ne yazık ki, Fransızların duruma gayet uygun bir deyişle "l'embarras du choix" [zenginlikten utanç] olarak nitelendirdiği bir diktatör bolluğuyla karşılaştılar. Fuentes Meksika'daki General Santa Anna üzerine, Miguel Otero Silva Venezüella'daki Juan Vicente Gomez, Alejo Carpentier Küba'daki Gerardo Machado, Augusto Roa Bastos Paraguay'daki José Rodríguez de Francia ve Julio Cortázar da Arjantin'deki Eva Perón üzerine yazacaktı. Proje ne yazık ki hiçbir zaman hayata geçirilemese de, pek çok yazar Fuentes'in teklifini kabul etti. Seneler sonra, Augusto Roa Bastos Yo el Supremo [Ben, En Yüce] adlı romanını yayımladı ve kötü şöhretli bir diktatörle ne övünen ne de ondan yakınan az sayıdaki ülkeden biri olan Kolombiya'nın yerlisi Gabriel García Márquez, El Otono der Patriarca adlı eseri için için karma bir figür icat etti. Örneğin, Irak Savaşı, sürgün edilmiş Iraklı yazarlar Mahmud Said (Saddam City [Saddam Şehri]) ve Jinan Jassem Al- Halawi'ye (Hot Zones [Sıcak Kuşaklar]) ait birkaç roman dışında Arapça konuşan dünyada kendi edebiyatını henüz üretemedi. Iraklı şair Muhammed Mazlum "bir diktatörlüğü emperyal bir iktidarın karşısına koyan bir savaş" üzerine yazmanın belki de imgesel olarak zor olduğunu ve mevzu hakkındaki az sayıdaki metnin edebi yaratımlar olmaktan ziyade koşulların doğurduğu duyguların birer ifadesi olduğunu belirtir. Suriyeli şair Abid İsmail'e göre sorun mevzunun muğlaklığından kaynaklanmaktadır. "Yazarlar iki arada bir derede kalmış gibi hissediyorlar kendilerini: Savaşı suçlayacak olurlarsa birçok Iraklı ve Arap entelektüel tarafından diktatörlüğü [Saddam'ın] savunmakla suçlanacaklar; yok eğer savaşı haklı çıkarırlarsa, bu sefer de işgali yeğlemekle suçlanacaklar." Bazı Arap entelektüelleri de İsmail'in endişesini tekrarlar: Günbegün daha çok kan akıtan, kaosu daha da tırmandıran ve Irak insanları arasındaki ayrımı daha da derinleştiren bir savaşta, hiç kimsenin komşusunu anlar gibi görünmediği ve herkesin tekrar tekrar harcı tuğlayla karıştırdığı bir savaşta, katlin durması gerektiğine ilişkin aşikâr hükmün dışında sağlıklı bir bakış açısı ortaya konamaz. Irak'taki savaşı saran sessizlik, belki de, şiirsel bir yanıt vermenin derhal mümkün olmadığını kabul edip beklenti içinde olan bir sessizliktir.

 

Coğrafi Keşif Adı Altındaki Sömürüler Nasıl Bugünkü Medeniyeti Doğurdu?

Amerika’daki yerlilerin zorla çalıştırılmasıyla elde edilen gümüş İspanyol toprağından sıçrayıp gidiyordu. Sevilla gümüşün geçiş noktasıydı. Son durağıysa, İspanyol kraliyetinin ve onun bütün gelirlerinin üzerine ipotek koymuş olan Flaman, Alman ve Cenovalı bankerlerle, Floransalı, İngiliz ve Fransız tüccarların mideleri oluyordu.

Bolivya ve Meksika’nın gümüşü ve okyanusu geçen gümüş köprüsü olmasaydı, Avrupa bugünkü Avrupa olabilir miydi acaba?

Brezilya’daki kölelerin çalışmasıyla elde edilen altın Portekiz toprağından sıçrayıp gidiyordu. Lizbon altının geçiş noktasıydı. Son durağıysa, Portekiz kraliyetinin ve onun bütün gelirlerinin üzerine ipotek koymuş olan krallığın borç vereni konumundaki Britanyalı banker ve tüccarların midesi oluyordu.
Brezilya’nın altını ve okyanusu geçen altın köprüsü olmasaydı, İngiltere’deki Sanayi Devrimi mümkün olabilir miydi?

Peki, zencilerin alım satımı olmasaydı, Liverpool dünyanın en büyük limanı ve Lloyd’s firması da sigorta acentelerinin en önde geleni olabilir miydi?

Zenci ticaretiyle elde edilen sermayeler olmasaydı, James Watt’ın buhar makinesini kim finanse edecekti? Bu durumda, George Washington’un topları hangi fırınlarda imal edilecekti?

**

Günün birinde Avrupa, İngiltere’nin adımlarını izleyerek, köleliğin Tanrı katında iyi gözle bakılan bir şey olmadığını keşfetti.

Bunun üzerine Avrupa, Afrika’nın içlerine doğru sömürgeci istilayı başlattı. Soğuk toprakların insanları daha önceleri zencileri satın aldıkları limanların ötesine geçmemişlerdi, ama o yıllarda kâşifler sıcak topraklarda yol açtılar; onların açtıkları yoldan savaşçılar topçu bataryalarıyla birlikte geldiler; onların ardından haçlarıyla silahlanmış misyonerler geldiler; onların ardından da tüccarlar. En olağanüstü çağlayanlar ve Afrika’nın en büyük gölü, pek de Afrikalı olmayan bir kraliçenin şerefine, Victoria diye adlandırıldı. Ve istilacılar, gördükleri her şeyi ilk kez kendilerinin keşfettiğini sanarak ırmaklara ve dağlara isimler verdiler. Ve köle gibi çalıştırdıkları zencileri artık köle diye adlandırmadılar.

İstilacılar bir yıl süren sert tartışmaların ardından 1885 yılında Berlin ’de bölüşüm konusunda anlaşabildiler.

Bundan otuz yıl sonra Almanya Birinci Dünya Savaşı’nın yanı sıra bu bölüşümde kendisine düşen Afrikalı sömürgelerini de kaybetti: Britanyalılar ve Fransızlar Togo’yla Kamerun’u paylaştılar, bugünkü Tanzanya Britanyalıların eline geçti ve Belçika’da Ruanda ve Burundi’yi aldı.

“O günlere gelmeden çok önce Friedrich Hegel Afrika’nın bir tarihinin olmadığını ve sadece barbarlık ve vahşilik üzerine yapılacak bir araştırmanın ilgi alanına gireceğini açıklamıştı. Diğer bir düşünür, Herbert Spencer ise, Medeniyet’in daha aşağı ırkları haritadan silmesi gerektiği yönünde hüküm vermişti, zira insan ya da hayvan, bütün engellerin ortadan kaldırılması gerekiyordu.
1914’ te başlayan savaşla noktalanacak otuz yıllık dönemi dünya barışı çağı diye adlandırdılar. Bu tatlı yıllarda gezegenin dörtte biri, yarım düzine ulusun midesini boyladı.”

Güney Amerika Kökenli Sebzeler

Mayaların kutsal bitkisi mısıra Avrupa’da değişik isimler verildi. Bu isimler değişik coğrafyalar icat ediyordu: Türk tanesi diyenler de oldu, Arap tanesi, Mısır tanesi ya da Hindistan tanesi diyenler de. Bu yanlış isimlendirmeler de ona karşı duyulan güvensizliğin ve küçümsemenin giderilmesine hiçbir katkı sağlamadı. 

Aslında nereden geldiği öğrenilince de hiç hoş karşılanmadı. Onu hemen domuzların yemeği yaptılar. Mısır buğdaya nazaran daha çok ürün veriyordu, daha çabuk büyüyordu, kuraklığa dayanıyordu ve besin değeri yüksekti; ancak Hıristiyan ağızlara layık değildi.

Patates de Avrupa’da bir dönem yasak meyve oldu. Onu mahkûm ettiren, mısırda olduğu gibi, Amerikan kökeniydi. Daha da kötüsü, patatesin yerin altında, cehennemin mağaralarının bulunduğu yerde, büyüyen bir kök olmasaydı. Hekimler onun cüzam ve frengiye neden olduğunu biliyorlardı. İrlanda’da eğer hamile bir kadın onu gece yerse, sabahleyin bir canavar doğuruyordu. On sekizinci yüzyılın sonlarına kadar patatesi yiyenler mahpuslar, deliler ve ölümcül hastalardı.

İlerleyen yıllarda bu lanetli kök Avrupalıları açlıktan kurtaracaktı. Ama buna rağmen insanlar şu soruyu kendilerine sormaktan vazgeçmediler:

-Şayet patates ve mısır Şeytan işi değillerse, İncil neden onların adını hiç anmıyor?”

Güney Amerika'nın Fethi

Her köye düzenlenen saldırının arifesinde okunan bir İtaat Talepnamesi, Tanrı’nın yeryüzüne indiğini ve yerini Aziz Pedro’ya bıraktığını, Aziz Pedro 'nun halefinin Kutsal Baba olduğunu ve Kutsal Baba’nın bütün bu toprakları Kastilya Kraliçesi’ne bağışladığını, işte bu yüzden buradan gitmeleri ya da haraç olarak altın ödemeleri gerektiğini, aksi takdirde onlara savaş açılacağını ve karılarıyla çocukları da dahil olmak üzere hepsinin köleleştirileceğini yerlilere anlatıyordu.

Bu talepname tam gece yarısı bir tepenin üstünde, hiçbir yerlinin bulunmadığı bir ortamda, bir noterin huzurunda, başka bir dile çevrilmeden İspanyolca olarak okunuyordu.

**

Francisco Pizarro yüz altmış sekiz tane askerle Peru’da, Atahulpa’nın seksen bin kişilik ordusunu, tek bir kayıp dahi vermeden, nasıl yenebildi?

Cortes, Pizarro gibi istilacılar, nefret ve savaşlar yüzünden birbirine küskün olan yerli halkların bölünmüşlüğünü çok ustaca bir biçimde sömürmeyi bildiler ve asla yerine getirilmeyen vaatlerle Aztek ve İnkaların güç merkezlerine karşı çok büyük ordular oluşturdular.

Ayrıca, konkistadorlar Amerika’nın hiç tanımadığı silahlarla saldırıyorlardı.

Barut, çelik ve atlar hiç akıl erdirilemeyen yeniliklerdi. Yerlilerin sopaları, toplara, arkebüzlere, mızraklara ve kılıçlara karşı hiçbir şey yapamıyordu; dokuma göğüslükler çelik zırhlar karşısında hiçbir işe yaramıyordu; iki ayakları üzerinde savaşan yerliler de, süvarinin ve atın toplamı olan altı ayaklı savaşçılar karşısında varlık gösteremiyordu. Çiçek hastalığı, kızamık, grip, tifüs, akciğer vebası gibi hastalıklar ve istilacıların diğer gönülsüz müttefikleri de o topraklarda daha önceden bilinen şeyler değillerdi.

Ve bütün bunlar yetmezmiş gibi, yerliler Medeniyet’in adetlerini hiç bilmiyorlardı.

İnkaların kralı Atahualpa, tuhaf ziyaretçilerine hoş geldiniz demek için yaklaşınca Pizarro onu tutsak etti ve bir kaçırmada asla istenmemiş miktarda büyük bir fidye karşılığında serbest bırakacağına söz verdi. Pizarro fidyeyi aldıktan sonra tutsağının kellesini uçurdu.

Elitlerin Kontrolünde Seçimler

Seçimlerin ne kapsayıcı ekonomik kurumlar ne de kapsayıcı siyasal kurumlar getirmesi Latin Amerika’da alışıldık bir durumdur. Kolombiya’da milisler ulusal seçimlerde oyların üçte birine hile karıştırabiliyorlardı. Tıpkı Arjantin gibi günümüz Venezuela’sında da demokratik seçimlerle işbaşı yapan Huge Chávez hükümeti rakiplerine saldırıyor, kamu sektöründeki işlerden kovuyor, yazarlarını beğenmediği gazeteleri kapatıyor ve mülke el koyuyor. Chávez 1720’lerin İngiltere’sinde Black Act’le John Huntridge’i mahkûm edemeyen Sir Robert Walpole’dan hem daha güçlü hem de yetkileri onunkilerden daha az sınırlı. Huntridge günümüz Venezuellası’nda çok daha fazla zorlanırdı.

Latin Amerika’da ortaya çıkan demokrasi prensip olarak elit idaresine taban tabana zıt olmasına ve hem retorikte hem de fiiliyatta hak ve fırsatları en azından bir kısım elitin elinden alıp yeniden bölüştürmeye çalışmasına rağmen, kökleri iki nedenden ötürü sıkı sıkıya sömürücü rejimlere dayalıdır. Birincisi, yüzlerce yıl süren sömürücü rejimlerin yarattığı eşitsizlikler seçmenlerin bu yeni yeni ortaya çıkan demokrasilerde aşırı politikalar savunan politikacıla“rın lehine oy kullanmasına neden oldu. Bunun nedeni Arjantinlilerin naif olmaları ve Juan Perón ya da daha yakın dönemden örnek vermek gerekirse Menem ya da Kirchnerler gibi Perónist siyasetçilerin özverili olup yalnızca halkın çıkarlarını gözettiklerini düşünmeleri ya da Venezuelalıların kurtuluşu Chávez’de görmeleri değildir. Aksine, çoğu Arjantinli ve Venezuelalı tüm diğer siyasetçilerin ve partilerin, uzun süredir yurttaşların taleplerini dile getirmeyi, yol ve eğitim gibi en temel kamu hizmetleri yerine getirmeyi ve onları yerel elitin sömürüsünden kurtarmayı başaramadıklarının farkındadır. Bugün pek çok Venezuelalı beraberinde yozlaşma ve israf getirse bile Chávez’in benimsediği politikaları destekliyor; tıpkı 70’lerde çoğu Arjantinlinin Perón’un politikalarını desteklediği gibi. İkincisi, uygulanabilir alternatifler üreten etkin bir parti sistemi yerine siyaseti Perón ve Chávez gibi diktatörler için bu kadar çekici kılan ve onların lehine olacak şekilde taraflı hale getiren, yine altta yatan sömürücü kurumlardır. Perón, Chávez ve Latina Amerika’daki başka düzinelerce diktatör yalnızca oligarşinin tunç yasasının başka bir veçhesidir ve adından da anlaşıldığı gibi, bu yasanın kökleri elitin kotrolündeki rejimlere dayanmaktadır.

Sömürücü Kurumlar

Ülkeler bulundukları coğrafya ya da sahip oldukları kültür nedeniyle başarısız olmazlar, güç ve zenginliğin devleti idare edenlerin; karışıklığa, çatışmaya ve iç savaşa neden olanların elinde yoğunlaşmasına neden olan sömürücü kurumlar mirası yüzünden başarısız olurlar. Ayrıca sömürücü kurumlar en temel kamu hizmetlerinde bile yatırımların ihmal edilmesine neden olarak devletin yavaş yavaş iflasa sürüklenmesine doğrudan katkıda bulunurlar; tıpkı Sierra Leone’de olduğu gibi.

Varına yoğuna el koyarak halkı yoksullaştıran ve ekonomik gelişime engel olan sömürücü kurumlar Afrika, Asya ve Güney Amerika’da oldukça yaygındırlar. Charles Taylor, Sierra Leone’de iç savaşın başlamasına yardım ederken aynı zamanda Liberya’da devletin iflasına neden olan vahşi bir çatışma da başlatıyordu. Sömürücü kurumlar ülkeleri iç savaşa sürüklüyor ve Afrika’nın her yerinde, örneğin Angola, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Mozambik, Kongo Cumhuriyeti, Somali, Uganda ve Sudan’da devletler iflas ediyordu. Sömürü, Maya şehir devletlerinin neredeyse bin yıl önce ürettiğinden hiç de farklı olmayan çatışmalara zemin hazırlıyordu. Çatışma devletin iflasını hızlandırıyordu. Dolayısıyla, günümüzde ülkelerin başarısız olmalarının bir başka nedeni de devletlerinin iflas etmesidir. Bu da, onlarca yıl sömürücü ekonomik ve siyasal kurumlarla idare edilmenin bir sonucudur.

Kapsayıcı Ekonomik Kurumlar ve Güvence Altına Alınmış Özel Mülkiyet

Güney Kore’nin Kuzey Kore’yle ve Birleşik Devletler’in Latin Amerika’yla arasındaki zıtlık genel bir ilkeyi ortaya koyuyor. Kapsayıcı ekonomik kurumlar ekonomik etkinliği, verimlilik artışını ve ekonomik refahı teşvik eder. Güvence altına alınmış özel mülkiyet hakları yalnızca bu haklara sahip olanlar yatırım yapmaya istekli olacağı ve verimliliği artıracağı için esastır. Hasılatının çalınacağını, kamulaştırılacağını ya da vergi yoluyla hepsinin alınacağını düşünen bir iş adamının değil yatırım ve yenilik için, çalışmak için bile çok az isteği olacaktır. Fakat bu tür haklar toplumdaki insanların büyük kısmı için geçerli olmalıdır.

**

Güvence altına alınmış mülkiyet hakları, hukuk, kamu hizmetleri ve özgürlük; bunların hepsi devlete dayanır, yani düzen sağlamak için zorlayıcı gücü olan, hırsızlık ve yolsuzluğu önleyen ve özel şahıslar arasındaki sözleşmeleri uygulayan kuruma. İyi işlemesi için toplumun başka kamu hizmetlerine de ihtiyacı vardır; malların nakliyesi için yollara ve bir ulaştırma şebekesine, ekonomik faaliyetin gelişmesi için bir kamusal altyapı sistemine ve yolsuzluk ve suiistimalin önüne geçmek için bir tür temel düzenlemeye. Bu kamu hizmetlerinin çoğu piyasa ve özel şahıslar tarafından sağlanabilse de bunların geniş ölçekte uygulanabilmesi için gerekli koordinasyon düzeyi çoğunlukla merkezi bir otoriteyi zorunlu kılar. Bu nedenle devlet, düzenin, özel mülkiyetin, sözleşmelerin uygulayıcısı ve çoğu zaman kamu hizmetlerinin en büyük sağlayıcısı olarak ekonomik kurumlarla kaçınılmaz bir biçimde iç içe geçmiştir. Kapsayıcı kurumlar devlete ihtiyaç duyar ve onu kullanırlar.

Kuzey Kore’nin ya da sömürge Latin Amerika’nın –daha önce tanımladığımız mita, encomienda ya da repartimiento gibi– ekonomik kurumları bu özelliklere sahip değildir. Kuzey Kore’de özel mülkiyet yoktur. Sömürge Latin Amerika’da özel mülkiyet İspanyollar için geçerliydi, yerli halkın mülkiyet hakları son derece emniyetsizdi. Bu toplumların hiçbirinde geniş halk kitleleri istedikleri ekonomik kararları alamıyor, ekonomik bakımdan istedikleri gibi hareket edemiyordu; kitlesel baskıya maruz kalıyorlardı. Hiçbirinde devletin gücü refah düzeyini artıracak temel kamu hizmetlerinin sağlanması için kullanılmıyordu. Kuzey Kore’de devlet propaganda için bir eğitim sistemi inşa etti ancak kıtlığın önüne geçemedi. Latin Amerika’da devlet yerli halklara baskı yapmaya odaklanmıştı. Bu toplumların hiçbirinde eşit şartlara ya da tarafsız bir hukuk sistemine rastlanmıyordu. Kuzey Kore’de hukuk sistemi iktidardaki Komünist Parti’nin bir koludur, Latin Amerika’da ise halk kitlelerine ayrımcılık yapmak için kullanılan bir araçtı. Kapsayıcı olarak adlandırdıklarımızla karşıt özelliklere sahip bu gibi kurumlara sömürücü –toplumun belli bir kesiminin çıkarları için başka bir kesiminin gelir ve zenginliğini sömürdükleri için– kurumlar diyoruz.

**

Kapsayıcı ekonomik kurumlar, insanlara hem yeteneklerine en uygun mesleklerde çalışma özgürlüğü sunan hem de bunu yapabilmeleri için eşit şartlar sağlayan kapsayıcı piyasalar yaratır. İyi fikirleri olanlar iş kurabilir, işçiler daha verimli çalışabilecekleri faaliyetlere yönelebilir ve daha verimli şirketler daha az verimli olanların yerini alabilir.

**

Kapsayıcı ekonomik kurumlar refahın iki lokomotifine daha zemin hazırlarlar: Teknoloji ve eğitim. Sürdürülebilir ekonomik büyümeye neredeyse her zaman insan (emek), toprak ve sabit sermayenin (binalar, makineler vs.) daha verimli hale gelmesini sağlayan teknolojik yenilikler eşlik eder. Sadece 100 yıl kadar geriye gidelim ve bugün bizim kanıksadığımız uçaklardan, otomobillerden ya da çoğu ilaç ve sağlık hizmetinden yararlanma imkânı olmayan büyük-büyük-büyükbabalarımızı ve büyükannelerimizi düşünelim. Tabii sıhhi tesisattan, havalandırmadan, alışveriş merkezlerinden, radyodan, sinemadan söz etmiyoruz bile. Hele enformasyon teknolojisinden, robotbilimden ya da bilgisayar kontrollü makinelerden hiç bahsetmiyoruz. Bir iki kuşak daha geriye gidersek teknoloji ve yaşam standartları düzeyi daha da geriler; o kadar ki, çoğu insanın nasıl hayat mücadelesi verebildiğini bile anlamakta güçlük çekeriz. Bu ilerlemeler bilim ve Thomas Edison gibi kârlı bir iş kurmak için bilimi uygulamaya koyan girişimciler sayesinde kaydedildi. Bu yenilik süreci özel mülkiyeti teşvik eden, sözleşmeleri uygulamaya koyan, eşit şartlar sağlayan ve yeni teknolojileri hayata geçirecek yeni iş sahalarının kurulmasına olanak tanıyıp bunlara teşvik sunan ekonomik kurumlar sayesinde mümkün oldu. Bu nedenle ne Thomas Edison’ın Meksika ya da Peru’dan değil de Birleşik Devletler’den çıkması ne de günümüzde Samsung ve Daewoo gibi yenilikçi teknolojiler üreten şirketlerin Kuzey Kore yerine Güney Kore’den çıkması şaşırtıcı olmamalıdır.

Evde, işte ve okulda gerekli olan eğitim, beceri, yetenek ve teknik bilgi, teknolojiyle çok yakından ilgilidir. 100 yıl öncekinden çok daha üretken olmamızın nedeni makinelerle somutlaşan daha iyi teknolojiler değildir yalnızca; aynı zamanda işçilerin sahip olduğu daha ileri teknik bilgidir.

**

Fakat günümüzdeki teknolojik değişim hem mucitler hem de işçiler için eğitim gerektirmektedir. İşte burada eşit şartlar yaratan ekonomik kurumların önemini görürüz. Birleşik Devletler Bill Gates, Steve Jobs, Sergey Brin, Larry Page, Jeff Bezos ve benzerlerini ve de bu girişimcilerin üzerine iş kurdukları enformasyon teknolojisi, nükleer enerji, biyoteknoloji ve daha başka alanlarda önemli keşifler yapmış yüzlerce bilim insanını yetiştirebilir ya da başka ülkelerden kendine çekebilir. Birleşik Devletler’deki çoğu genç, diledikleri ya da becerebildikleri kadar eğitim olanağına sahip oldukları için faydalanılmayı bekleyen bir yetenek arzı söz konusudur. Bir de nüfusun büyük kısmının okula gidecek imkânının olmadığı, gitmeyi başarsalar bile eğitimin içler acısı durumda olduğu ve öğretmenlerin okula gelmediği, gelseler dahi belki de kitap bulamayacakları Kongo ya da Haiti gibi farklı bir ülke düşünün.

Fakir ülkelerin düşük eğitim düzeyi, ebeveynlere çocuklarını eğitmeleri için teşvik yaratmayı başaramayan ekonomik kurumlardan ve devleti okullar inşa etmesi, onları finanse edip desteklemesi ve ebeveynlerle çocukların taleplerini karşılaması için hükümeti harekete geçirmeyi başaramayan siyasal kurumlardan kaynaklanır. Bu ülkelerin düşük eğitim düzeyleri ve kapsayıcı piyasalarının olmayışı için ödedikleri bedel ise çok ağırdır. Genç yetenekleri harekete geçirmeyi başaramazlar. Hiçbir zaman hayattaki yerlerini keşfedecek fırsatları olmadığı için şimdi az eğitim görmüş birer çiftçi olarak çalışan, yapmayı istemedikleri şeyleri yapmaya zorlanan ya da askere alınan pek çok potansiyel Bill Gates’leri ve belki de bir ya da iki Albert Einstein’ları vardır.

**

Güç dağılımı yeterince eşit değilse ve sınırlandırılmamışsa siyasal kurumlar mutlakiyetçidir, tıpkı tarih boyunca dünyanın dört bir yanında hüküm süren mutlak monarşiler gibi. Kuzey Kore ya da sömürge dönemi Latin Amerika’sındaki örnekler gibi mutlakiyetçi siyasal kurumların mevcut olduğu koşullarda bu gücü ellerinde tutanlar hem toplumun sırtından zenginleşmelerini sağlayacak hem de güçlerini artıracak ekonomik kurumlar inşa edebilirler. Buna karşılık, gücü toplumun geniş kesimlerine dağıtan ve ona sınırlama getiren siyasal kurumlar çoğulcudur. Siyasal güç tek bir kişinin ya da dar bir grubun eline geçeceğine geniş tabanlı bir koalisyonun elinde kalır.