Benzin fiyatlarına yapılan zamla başlayan ve 3. haftasında tüm Fransa’yı etkisine alan ‘Sarı Yelekliler’ hareketi Türkiye’nin de gündeminde. Paris’teki şiddet olayları nedeniyle dünyanın dikkatini çekmiş olsa da aslında Fransa bu tür kitlesel ayaklanmalara yabancı bir ülke değil. Sonuncuları 1995, 2003 ve 2005’te olmak üzere son 200 yılda ülkede hayatı durduran 24 büyük ayaklanma oldu. Bunlara 2007 ve 2010’daki 2 milyon’un üzerinde katılımcının olduğu dev hükümet karşıtı gösteriler dahil değil. Fransa’da 3 yaşında bir çocuk grevin ne anlama geldiğini ve bir hak olduğunu anaokulunda öğrenir. Ortaokul yaşına gelmiş 3 Fransızdan ikisi büyük bir gösteriye katılmıştır. Bugün Batı dünyasında hak kabul edilen veya norm olarak görülen temel hak kazanımlarının ekseriyeti için Fransız halkı tarih boyunca kan dökmüş, can vermiş ve yüzlerce yıl savaşmıştır. Ancak, Facebook üzerinden başlayan ve benzin fiyatlarına getirilen çevreci vergi uygulamasıyla tetiklenen ‘Sarı yelekliler’ eylemleri mahiyet olarak alışageldiğimiz Fransız ayaklanmalarından biraz farklı görünüyor. Türkiye’de sık sık Gezi olaylarına benzetildiğini görüyoruz. Ancak, Fransız İhtilali ile doğan ‘Sans Culottes’ (Donsuzlar) ile Sarı yelekliler arasındaki benzerlikler dikkat çekici. Türkçeye ‘Baldırı çıplaklar’ olarak geçen ‘Sans Culottes’ (Donsuzlar) Fransız ihtilalinde kısa ömürlü ancak etkisi yüzyıllara yayılmış bir grup. Paris sokaklarında terör estirerek siyasi taleplerini kabul ettirmiş bir hareket. Terör kavramı bugün radikal dini örgütlerin ve ayrılıkçı hareketlerin siyasi bir aracı olarak bilinir. Ancak, Sans Culottes’lar yöneticilerde ve halkta panik ve korku oluşturmak amacıyla rastgele şiddetin bir siyasal dönüşüm aracı olarak kullanılmasını öngören terör kavramının mucididir. Fransız İhtilali’yle doğan bu hareketin ismini dönemin aristokratları koymuştur. O dönemin kıyafet adabının aksine sade kıyafet giymeleri, köylü, düz işçi ve küçük esnaftan oluşan bir grup olmaları nedeniyle aşağılama amaçlı kullanılan bu tanımı sahiplenmişler, Fransız İhtilali’nin ilk yıllarında büyük rol oynamışlardır. Hareketin öne çıkan liderleri hiç olmamıştır. Robespierre’in bu hareketi sahiplenmesine kadar kendi oluşturdukları konseylerde örgütlenmişler ve başta Paris olmak üzere şehirleri kendi aralarında bölgelere bölmüşler ve yönetmişlerdir.
Aristokratları öldürerek, zenginlerin mallarına el koyarak ve sokakları yağmalayarak Fransa’da bugün ‘terör yılları’ olarak bilinen dönemde çok etkin olmuşlardır. Baldırı çıplakların en büyük ve kanlı gösterileri yine bugün olduğu gibi Paris’in dünyaca ünlü Şanselize (Champs-Elysees) caddesinde olmuştu. Bugün Şanselize’de araçları dükkanları yağmalayan Sarı yelekliler Fransa’yı yönetenleri terörize etmekte.
Fransız İhtilali’ni gerçekleştirerek kraliyet ailesini öldüren ve aristokrasiyi sonlandıran Paris burjuvası, Sans-culottes’ları ‘radikal’ olarak niteliyordu. Çünkü onlar tüm vatandaşların siyasi karar alma süreçlerine katılmasını talep ediyor ve bu taleplerini ‘doğrudan demokrasi’ olarak tanımlıyordu. Fransız ihtilalini yapan jakobenler ise ‘halk için halka rağmen’ anlayışını savunuyor, sans-culottes hareketini küçük görüyordu. Bugün de Sarı Yeleklilerin ortaya çıkmasının ardından Paris elitleri ve kurumsal muhalefet tıpkı Fransız İhtilali’ni yapanların baldırı çıplakları küçümsemesi gibi tahkir etme yolunu seçti. Bu da her cumartesi yapılan gösterilerde şiddetin daha da artmasına yol açtı. Bugün de belki kısa soluklu olarak ‘Sarı Yelekliler’ eylemlerinin Fransız siyasetinde köklü değişikliklere yol açması sürpriz olmaz.
Fransa’da son 20 yıldır siyaset ve kamu hayatını dönüştüren tektonik depremleri hep iki sınıf arasındaki kavgalar belirliyor. İki Fransa arasında bitmeyen bir kavga. Bir tarafta otomotiv, demiryolu, nükleer enerji, kozmetik, moda gibi sektörlerde dünya lideri öbür tarafta şehir merkezlerinde her gün bir işyerinin daha kapandığı hayalet şehirler. Bir tarafta 5 km2’de 60 farklı milliyetten insanın yaşadığı kozmopolit Paris, 2 saat uzağında aşırı sağcı partilerin yüzde 65 oy aldığı Henin-Beaumont. Bir tarafta Fransa’yı dünyanın start-up merkezi yapmayı, Paris’in Londra’nın yerini alıp Avrupa’nın finans merkezi olmasını isteyenler. Öbür tarafta, geçmişte kan dökerek kazandığı sosyal haklarını birer birer kaybeden ve ayda bir konsere gitmeyi artık lüks gören eski orta sınıf. İki yıl önce bir ailede kişi başı 1923 euro gelir düşerken, bugün bu rakam 1700 euro’ya düştü. Cebindeki para her geçen gün azalırken, sigaraya, benzine vs. gelen tüketim vergileri özellikle taşrada yaşayanları daha kötü etkiliyor. Bu bölünmenin üstüne fakirlik sınırının altındaki göçmenleri, son 3 yıla damgasına vuran terör olaylarını, mülteci akınını ilave edin. Bir Fransa küreselleşmenin nimetlerinden yararlanmanın hayallerini kurarken, ikinci Fransa ‘geride bırakılmışlık ve unutulmuşluk hissi’ ile her geçen gün daha da öfkeleniyor.
Emre Demir, Kronos
