Norm Teorisi Nedir

Aşağıdaki soruyu Kahneman ve Tversky’nin 1982’de gerçekleştirdiği bir deneyden tercüme ettim (elbette isimleri farklıydı). Lütfen siz de kendi yanıtlarınızı düşünün:

Ahmet Bey arabasına sık sık otostopçu alırdı. Dün aracına yoldan birini aldı ve gaspa uğradı.

Mehmet Bey hiçbir zaman arabasına otostopçu almazdı. Dün aracına yoldan birini aldı ve gaspa uğradı.

Sizce hangisi daha çok pişmanlık yaşamıştır?

Bu soruya yanıt verenlerden %88’i normalde aracına hiç otostopçu almayan ancak o gün farklı davranmayı tercih eden Mehmet Bey’in daha çok pişmanlık duyacağını düşünüyor. Tercihini Ahmet Bey’den yana kullananların oranı epeyce düşük (%12).

Ben de aynı anketi Twitter’daki takipçilerim için gerçekleştirdim ve “istatistiğin ilginç bir cilvesi” gerçekleşerek hemen hemen aynı oranlarda bir tercih profili ortaya çıktı ve katılımcıların %87'si Mehmet Bey’in daha çok pişmanlık yaşayacak kişi olduğunu düşündü.

Bu çalışmayı okurken aklıma ister istemez içerisinde olduğumuz seçim atmosferi ve adayların propagandalarını dayandırdıkları temel tezler geldi: Bu tablo bizlere adayların seçim propagandalarının etkisi hakkında fikir verir mi? Önce kuramı ele alalım:

Kahneman ve Miller’ın geliştirdikleri norm kuramına göre insanların pişmanlıkla ilgili algıları şöyle: Kendisine göre anormal bir davranışta bulunup da bundan zarar gören bir kimsenin pişmanlığı, normali zaten o davranış olup da zarar görenden daha büyük olmalıdır. Hepimiz pişmanlıkla ilgili böyle düşünüyoruz. Yani “normalimizden saparsak ve başımıza kötü bir iş gelirse (normalinden sapmayana göre) daha çok pişman oluruz” diye düşünmeye meyilliyiz.

Tevfik Uyar, Herkese Bilim Teknoloji

Human History is the History of Extinction

“The journey of the first humans to Australia is one of the most important events in history, at least as important as Columbus’ journey to America or the Apollo 11 expedition to the moon. It was the first time any human had managed to leave the Afro-Asian ecological system – indeed, the first time any large terrestrial mammal had managed to cross from Afro-Asia to Australia. Of even greater importance was what the human pioneers did in this new world. The moment the first hunter-gatherer set foot on an Australian beach was the moment that Homo sapiens climbed to the top rung in the food chain on a particular landmass and thereafter became the deadliest species in the annals of planet Earth.


Up until then humans had displayed some innovative adaptations and behaviours, but their effect on their environment had been negligible. They had demonstrated remarkable success in moving into and adjusting to various habitats, but they did so without drastically changing those habitats. The settlers of Australia, or more accurately, its conquerors, didn’t just adapt, they transformed the Australian ecosystem beyond recognition.


The first human footprint on a sandy Australian beach was immediately washed away by the waves. Yet when the invaders advanced inland, they left behind a different footprint, one that would never be expunged. As they pushed on, they encountered a strange universe of unknown creatures that included a 200-kilogram, two-metre kangaroo, and a marsupial lion, as massive as a modern tiger, that was the continent’s largest predator. Koalas far too big to be cuddly and cute rustled in the trees and flightless birds twice the size of ostriches sprinted on the plains. Dragon-like lizards and snakes five metres long slithered through the undergrowth. The giant diprotodon, a two-and-a-half-ton wombat, roamed the forests. Except for the birds and reptiles, all these animals were marsupials – like kangaroos, they gave birth to tiny, helpless, fetus-like young which they then nurtured with milk in abdominal pouches. Marsupial mammals were almost unknown in Africa and Asia, but in Australia they reigned supreme.

Within a few thousand years, virtually all of these giants vanished. Of the twenty-four Australian animal species weighing fifty kilograms or more, twenty-three became extinct.2 A large number of smaller species also disappeared. Food chains throughout the entire Australian ecosystem were broken and rearranged. It was the most important transformation of the Australian ecosystem for millions of years. 

**
The settling of America was hardly bloodless. It left behind a long trail of victims. American fauna 14,000 years ago was far richer than it is today. When the first Americans marched south from Alaska into the plains of Canada and the western United States, they encountered mammoths and mastodons, rodents the size of bears, herds of horses and camels, oversized lions and dozens of large species the likes of which are completely unknown today, among them fearsome sabre-tooth cats and giant ground sloths that weighed up to eight tons and reached a height of six metres. South America hosted an even more exotic menagerie of large mammals, reptiles and birds. The Americas were a great laboratory of evolutionary experimentation, a place where animals and plants unknown in Africa and Asia had evolved and thrived.

But no longer. Within 2,000 years of the Sapiens arrival, most of these unique species were gone. According to current estimates, within that short interval, North America lost thirty-four out of its forty-seven genera of large mammals. South America lost fifty out of sixty. The sabre-tooth cats, after flourishing for more than 30 million years, disappeared, and so did the giant ground sloths, the oversized lions, native American horses, native American camels, the giant rodents and the mammoths. Thousands of species of smaller mammals, reptiles, birds, and even insects and parasites also became extinct (when the mammoths died out, all species of mammoth ticks followed them to oblivion).

**
If we combine the mass extinctions in Australia and America, and add the smaller-scale extinctions that took place as Homo sapiens spread over Afro-Asia – such as the extinction of all other human species – and the extinctions that occurred when ancient foragers settled remote islands such as Cuba, the inevitable conclusion is that the first wave of Sapiens colonisation was one of the biggest and swiftest ecological disasters to befall the animal kingdom. Hardest hit were the large furry creatures. At the time of the Cognitive Revolution, the planet was home to about 200 genera of large terrestrial mammals weighing over fifty kilograms. At the time of the Agricultural Revolution, only about a hundred remained. Homo sapiens drove to extinction about half of the planet’s big beasts long before humans invented the wheel, writing, or iron tools.

This ecological tragedy was restaged in miniature countless times after the Agricultural Revolution. The archaeological record of island after island tells the same sad story. The tragedy opens with a scene showing a rich and varied population of large animals, without any trace of humans. In scene two, Sapiens appear, evidenced by a human bone, a spear point, or “perhaps a potsherd. Scene three quickly follows, in which men and women occupy centre stage and most large animals, along with many smaller ones, are gone.

The large island of Madagascar, about 400 kilometres east of the African mainland, offers a famous example. Through millions of years of isolation, a unique collection of animals evolved there. These included the elephant bird, a flightless creature three metres tall and weighing almost half a ton – the largest bird in the world – and the giant lemurs, the globe’s largest primates. The elephant birds and the giant lemurs, along with most of the other large animals of Madagascar, suddenly vanished about 1,500 years ago – precisely when the first humans set foot on the island.

In the Pacific Ocean, the main wave of extinction began in about 1500 BC, when Polynesian farmers settled the Solomon Islands, Fiji and New Caledonia. They killed off, directly or indirectly, hundreds of species of birds, insects, snails and other local inhabitants. From there, the wave of extinction moved gradually to the east, the south and the north, into the heart of the Pacific Ocean, obliterating on its way the unique fauna of Samoa and Tonga (1200 BC); the Marquis Islands (AD 1); Easter Island, the Cook Islands and Hawaii (AD 500); and finally New Zealand (AD 1200).

Similar ecological disasters occurred on almost every one of the thousands of islands that pepper the Atlantic Ocean, Indian Ocean, Arctic Ocean and Mediterranean Sea. 

Archaeologists have discovered on even the tiniest islands evidence of the existence of birds, insects and snails that lived there for countless generations, only to vanish when the first human farmers arrived. None but a few extremely remote islands escaped man’s notice until the modern age, and these islands kept their fauna intact. The Galapagos Islands, to give one famous example, remained uninhabited by humans until the nineteenth century, thus preserving their unique menagerie, including their giant tortoises, which, like the ancient diprotodons, show no fear of humans.

The First Wave Extinction, which accompanied the spread of the foragers, was followed by the Second Wave Extinction, which accompanied the spread of the farmers, and gives us an important perspective on the Third Wave Extinction, which industrial activity is causing today. Don’t believe tree-huggers who claim that our ancestors lived in harmony with nature. Long before the Industrial Revolution, Homo sapiens held the record among all organisms for driving the most plant and animal species to their extinctions. We have the dubious distinction of being the deadliest species in the annals of biology.

Perhaps if more people were aware of the First Wave and Second Wave extinctions, they’d be less nonchalant about the Third Wave they are part of. If we knew how many species we’ve already eradicated, we might be more motivated to protect those that still survive. This is especially relevant to the large animals of the oceans. Unlike their terrestrial counterparts, the large sea animals suffered relatively little from the Cognitive and Agricultural Revolutions. But many of them are on the brink of extinction now as a result of industrial pollution and human overuse of oceanic resources. If things continue at the present pace, it is likely that whales, sharks, tuna and dolphins will follow the diprotodons, ground sloths and mammoths to oblivion. Among all the world’s large creatures, the only survivors of the human flood will be humans themselves, and the farmyard animals that serve as galley slaves in Noah’s Ark. 

İslam'da Hapishane ve Osmanlı Zindanları

Sözlük anlamı olarak “alıkoymak ve engellemek” anlamına gelen “habs” , örfte “bir şahsı, bir canlıyı veya eşyayı bir yere kapatmak, bir süre alıkoymak”şeklinde kullanılmaktadır. Hukukta ise “sanık veya suçluyu belli bir mekânda cebren alıkoyarak şahsi hürriyetini kısıtlamak” anlamını taşımaktadır.

Hapis cezasının eski medeniyetlere kadar uzanan bir geçmişi vardır. Nitekim Kur’an’da Hz. Yusuf ve Hz. Musa dönemlerindeki Mısır anlatılırken hapis cezası ve hapishanelerden söz edilmektedir. Hapis uygulaması, Hicaz’da İslam öncesinde görülse de yaygınlık kazanmamıştır.

Kur’an-ı Kerim’de çeşitli suçlar için cezalar tanımlanmış, fakat bunlar arasında bir infaz şekli olarak “hapis” yer almamıştır. Peygamberimiz zamanında sınırlı sayıda da olsa bazı suçluların mescitte veya kapalı mekânlarda hapsedildiği şeklinde rivayetler bulunmaktadır.

Rivayetler hapis uygulamasının Hz. Ömer zamanında başladığını göstermekteyse de asıl itibarıyla Emeviler zamanında bir ceza şekli olarak benimsendiği anlaşılmaktadır.

Fakihlerin de Kur’an’da yer almasa da bu ceza şeklini kınayan veya yasaklayan bir ayet bulunmamasından ve Peygamberimizin ve ashabın “ihtiyati tedbir” olarak sınırlı sayıdaki uygulamalarından hareketle hapsi meşru gördükleri anlaşılmaktadır. Ancak İslam hukukçuları uzun süreli hapis cezalarına sıcak bakmamışlardır.

OSMANLI ZİNDANLARI

Osmanlı’nın ilk dönemlerinde hapis cezası yaygın bir ceza uygulaması olmayıp ağır suçlarda daha çok kürek, prangaya vurma ve kalebentlik cezaları verilmekteydi. Kalebentlik cezası suçlunun Sinop, Foça, Bodrum ve Amasra kalelerinde bir süre tutulması şeklinde uygulanmaktaydı.

Osmanlı tarihinin bilinen ilk hapis cezasının Yıldırım Bayezid döneminde Germiyanoğlu Yakup Bey ve adamlarına verildiği görülmektedir. Osmanlı kroniklerine bakıldığında da hapis cezalarının genellikle padişaha karşı çıkan ve “siyasi suçlu” olarak görülen kişilere verildiği görülmektedir.

Nitekim kaynaklarda reayanın hapsedildiğine dair bir kayıt yoktur. Suçluların tutuldukları mekânlara da “mahbes, zindan ve tomruk” gibi adlar veriliyordu.

Bugünkü anlamda ilk hapishane ise XVI. Yüzyılda Avrupa’da ortaya çıktı. Çeşitli reformlarla geliştirilen bu hapishaneler, zamanla bütün dünyaya yayıldı.

MAHPESTEN HAPİSHANEYE

“Süreli hapis cezası” Osmanlı hukuk sistemine ilk defa 1838’deki Askeri Ceza Kanunuyla girdi ve daha sonraki ceza kanunlarında etkin bir cezalandırma yöntemine dönüştü. Hapis cezasının yaygınlaşmasıyla da hapishane ihtiyacı ortaya çıktı.

İlk zamanlarda hükümet binalarının altı veya şehrin yöneticisinin kullandığı mekânın bir bölümü bu amaç için ayrıldıysa da sonraki yıllarda bugünküne benzer hapishaneler inşa edildi.

Bir süre sonra Avrupa devletlerinin baskılarıyla hapishane şartlarının iyileştirilmesi gündeme geldi. Özellikle Abdülhamit devrinde reform çalışmaları yoğunlaşsa da maddi sıkıntılar ve bürokrasi nedeniyle önemli bir ilerleme kaydedilemedi.

Bu dönemde hapishanelerin tamiri, yeni hapishaneler inşası, fiziki şartların iyileştirilmesi ve mahkûmların sağlık ve beslenme giderlerinin karşılanması öne çıkan hedeflerdi. Hapishanelerde kapasitenin çok üzerinde mahkûm bulunduğundan Abdülhamit’in cülus yıldönümü ve doğum günlerinde çıkarılan aflarla sayının azaltılmasına çalışılıyordu.

İkinci Meşrutiyet döneminde Anadolu’yu gezen Ahmet Şerif, 1909’da Tanin’de yayınlanan yazılarında hapishanelerin çok kötü şartlarda olduklarını, pislik içinde bulunduklarını, hava ve ışıktan mahrum ve hayvanların bile yaşayamayacağı binalar olduğunu belirtiyordu.

Mahkûmların en büyük şikâyeti ise “açlık” sorunuydu. Bu durum ciddi şekilde kansızlığa yol açmakta, ayrıca ortamın pisliğinden dolayı yayılan hastalıkların da etkisiyle sağlam olarak hapishaneye giren bir mahkûmun aynı şartlarda dışarı çıkması mümkün olmamaktaydı.

Osmanlı’nın son döneminde hazırlanan bazı raporlar da hapishanelerin durumunu açık bir şekilde yansıtmaktadır. Alman Dr. Pollitz’in 1918 yılında Aydın vilayetindeki on erkek ve kadın hapishanesine ziyaret ederek hazırladığı rapora göre; yoğun bir kalabalığın bulunduğu koğuşlarda etraf çamur ve pislik içindeydi. Raporda hastalanan mahkûmların tedavilerinin parasızlık yüzünden yapılamadığı belirtiliyordu.

İtilaf devletlerinin işgal dönemindeki raporları da benzer bilgiler ihtiva ediyordu. Örneğin İstanbul’un en büyük hapishanesi olan Sultanahmet’teki Hapishane-i Umumiye’de tutuklu ve hükümlülerin çoğunun yatağı ve elbisesi yoktu.

Hapishanenin hastanesinde hiçbir ilaç bulunmamaktaydı ve memurlar maaşlarını alamadıklarından işlerini yapmıyorlardı. Hapishanede yer alan iki koğuştan birisinin 250, diğerininse 500 kişilik olması, buraları yaşanılmaz hale getirmekteydi.

İstanbul hapishanelerinde mahkûmlar tahta üzerinde yatmakta, kışın ısınmak için yeterli yakacak verilmemekteydi. Anadolu’daki hapishaneler de çok kötü bir durumdaydı.

Raporlarda en çok şikâyet edilen konulardan birisi de mahkemeye çıkmak için çok uzun bir süre beklenmesiydi. Adaletin yavaş işlemesinden dolayı bu süre beş yılı bile bulmaktaydı. Hapishane ıslahatı uzun yıllar gündemden hiç düşmemesine rağmen istenilen iyileşmeler, bir türlü gerçekleşmedi.

KADIN HAPİSHANELERİ VE BEBEKLER

Osmanlı Devleti’nde İkinci Meşrutiyet devrine kadar kadın mahkûmlar için ayrı bir hapishane ihtiyacı duyulmamış; kadınlar bazen zindanların bir bölümüne, bazen de imam ve gardiyan evi gibi mekânlara hapsedilmişlerdir.

Giderek artan kadın mahkûm sayısı, kadınlar için özel hapishaneleri gündeme getirmiştir. Ancak ekonomik nedenlerle çok az kadın hapishanesi açılmış, genellikle erkek hapishanelerinin bir bölümünün kadınlara tahsis edilmesi yoluna gidilmiştir.

Kadın mahkûmların artması, çocuklarının ne olacağı tartışmalarını başlattı ve 0-6 yaş grubu çocukların annelerinin yanında kalması uygun görüldü. 1880 yılında çıkarılan nizamnamede hamile kadınlar ve süt emen çocuğu olan annelere doktorun belirleyeceği yiyeceklerin tespit edilen miktarlarda verilmesi kararlaştırıldı.

Uygulamalara bakıldığında ise bunun hemen hemen hiç gerçekleşmediği anlaşılmaktadır. Nitekim Dr. Pollitz raporunda kadın hapishanelerine de yer vermiş ve anneleriyle birlikte kalan bebekler için ayrı bir bütçe belirlenmediğinden bebeklerin mahkûmlara verilen yemekleri yemek zorunda kaldıklarını belirtmiştir.

Osmanlı döneminde hapishanelerde mahkûmları ıslah etmek yerine ceza ile uslandırmak tercih edilmiştir. Özellikle kötü hapishane ortamı, en büyük akıllandırma vasıtası olarak görülmüştür. Aslında insanları bir süreliğine de olsa hürriyetinden mahrum bırakmanın en büyük ceza olduğu açıktır.

Bugün Osmanlı’nın yıkılışının üzerinden yüz yıla yakın bir zaman geçmesine ve insan haklarını temel alan demokrasi rejimine geçilmesine rağmen kötü şartların değişmediği, özellikle kadın mahkûmlar ve çocuklarının çok zor şartlara maruz kaldıkları görülmektedir.

Serdar Efeoğlu, tr724

Orta Kesim, Avustralya ve Türkiye Karşılaştırması

Avustralya ile Türkiye arasındaki en büyük farklardan birini Credit Suisse raporlamış:
Orta sınıf Avustralya'nın %66.1'ini oluştururken, bu oran Türkiye'de %9.9. Düşük sınıf Avustralya'nın %19.7'si, Türkiye'nin ise %89.3'ü.
Dünyada orta sınıfın en güçlü olduğu ülke Avustralya.

— Halil Babilli (@halilbabilli) June 18, 2018

Tabii iş bazı ülkelerde epey acıklı bir hal alıyor. Örneğin, Hindistan'da orta sınıf %3 civarındayken düşük sınıf nüfusun %96.8'ine tekabül ediyor.

— Halil Babilli (@halilbabilli) June 18, 2018

Bananas have died out once before – don’t let it happen again

You probably take bananas for granted. In the United Kingdom, one in four pieces of fruit consumed is a banana and, on average, each Briton eats 10 kg of bananas per year; in the United States, that’s 12 kg, or up to 100 bananas. When I ask people, most seem to think bananas grow on trees. But they don’t, in either the literal or the figurative sense: in fact, they’re in danger of extinction.

I knew almost nothing about bananas when I landed in Costa Rica in 2011. I was a young scientist from the University of Michigan on a scholarship to study abroad, with fantasies of trapping and identifying tropical fish in pristine rainforest streams. But the institute I was enrolled at brought us to a banana plantation, and from the moment I set foot on the dense, dark clay beneath that endless green canopy, my fish fantasy evaporated. I became fascinated by the fruit I found growing on large, towering herbs, lined up in rows in their tens of thousands.

Bananas are one of the oldest known cultivated plants, but were first grown in the United States in the 1880s, by entrepreneurs involved in early plantations in Jamaica. This new fruit was odd-looking, originally with seeds, and would grow only in very particular tropical climates. For years, the fruit was an unreliable product due to its short ripening period; storms at sea or delayed trains meant that these early banana salesmen would often open shipping crates full of rotten, unsellable fruit. But as advances in transportation and refrigeration shortened the time it took to bring bananas to market, they rose in popularity, cleverly marketed as a grocery staple, a fruit for the whole family.

However, the banana that people ate in the early 20th century was not the one we know today. There are hundreds of edible banana varieties, but to standardise production, banana companies selected a single type to grow: the Gros Michel, a large, flavourful banana. Gros Michel did well up until the 1950s. But then a fungus known as Fusarium wilt, or Panama disease, rapidly infected entire plantations, and caused a global collapse in the banana trade. The industry quickly found a replacement, a banana resistant to Panama disease, called the Cavendish. But while these new bananas were filling a growing Western appetite, Cavendish suffered from the same flaw that brought down Gros Michel: monoculture.

When a population lacks genetic diversity, its members have a heightened risk of succumbing to disease. Genetic mutation and variation allow some individuals the opportunity to develop immunity to pests or diseases. With bananas, that is basically impossible, because there is no genetic difference between them. Plantation bananas are sterile and produced via cloning; baby banana plants sprout from the base of adult banana plants, identicals in miniature of the adjacent giants they will soon become.

Staking the fate of a fruit on monoculture is dangerous in the extreme. It’s only a matter of time before some bug or fungus strikes, and many experts believe that strike is coming very soon. Already, plantations in Asia, Africa and elsewhere have been wiped out by a new strain of Panama known as Tropical Race 4. The disease is highly contagious, and earlier this year, further cases of TR4 were confirmed in Australia. Ecuador and Costa Rica, the largest banana exporters in the world, are one contaminated boot away from an epidemic. And unlike in the 1950s, there is no successor, no banana variety that lives up to the taste, transportability and ability to grow in monoculture. With no variety to take its place, the banana as we know it could be commercially defunct.

Perhaps most terrifyingly, this problem isn’t limited to bananas. The same way bananas are facing an epidemic, so is agriculture at large. Our focus on growing food in homogeneous blocks of land, as if they were giant outdoor manufacturing plants, is a natural process with nature taken out of the equation. And while there are many who believe in the power of technology to help put food on our tables, it is perhaps far past time we started to question the assumption that this is the only way to feed the world.

It would be nice to think that the large corporations who own the plantations producing bananas are looking into new systems and considering intercropping, organic methods or agroforestry – but they aren’t. The same economies of scale that promoted monoculture fit hand-in-glove with exploited labour, environmental degradation, and excessive amounts of pesticides. At the plantation in Costa Rica, I often asked workers about their families, and several of the men gave a heavy sigh, saying that they had no children. It was only later that I discovered many chemicals historically used in the banana industry are believed to cause sterility in men (indisputable connections between illness and chemical spraying are difficult to prove statistically). I never once saw a worker carrying a sprayer backpack with anything more than a handkerchief over his mouth.

For the consumer, a banana might cost only a few cents or pence, but the full cost of that perfect yellow fruit is extracted elsewhere – from workers, from the environment, and from the future stability of our agriculture. Instead, we might consider banana producers all over the world who are growing alternative (and delicious) varieties, and producing dried bananas, banana puree, and banana vinegar. Many of these smaller producers are growing in sustainable ways, paying fair wages and protecting their environment by using few or no agrochemicals. Their biggest barrier to the market is that they cannot compete with giants such as the Swiss-owned Chiquita and the US-owned Dole. If consumers adjust expectations and demand different banana products and varieties, this could prompt better agricultural practices across the industry as a whole, and create a more secure food future. As things stand, it is time to admit we don’t pay enough for bananas.

Jackie Turner
This article was originally published at Aeon and has been republished under Creative Commons.

The Foragers

Most Sapiens bands lived on the road, roaming from place to place in search of food. Their movements were influenced by the changing seasons, the annual migrations of animals and the growth cycles of plants. They usually travelled back and forth across the same home territory, an area of between several dozen and many hundreds of square kilometres.

Occasionally, bands wandered outside their turf and explored new lands, whether due to natural calamities, violent conflicts, demographic pressures or the initiative of a charismatic leader. These wanderings were the engine of human worldwide expansion. If a forager band split once every forty years and its splinter group migrated to a new territory a hundred kilometres to the east, the distance from East Africa to China would have been covered in about 10,000 years.

In some exceptional cases, when food sources were particularly rich, bands settled down in seasonal and even permanent camps. Techniques for drying, smoking and freezing food also made it possible to stay put for longer periods. Most importantly, alongside seas and rivers rich in seafood and waterfowl, humans set up permanent fishing villages – the first permanent settlements in history, long predating the Agricultural Revolution. Fishing villages might have appeared on the coasts of Indonesian islands as early as 45,000 years ago. These may have been the base from which Homo sapiens launched its first transoceanic enterprise: the invasion of Australia.

In most habitats, Sapiens bands fed themselves in an elastic and opportunistic fashion. They scrounged for termites, picked berries, dug for roots, stalked rabbits and hunted bison and mammoth. Notwithstanding the popular image of ‘man the hunter’, gathering was Sapiens’ main activity, and it provided most of their calories, as well as raw materials such as flint, wood and bamboo.

Sapiens did not forage only for food and materials. They foraged for knowledge as well. To survive, they needed a detailed mental map of their territory. To maximise the efficiency of their daily search for food, they required information about the growth patterns of each plant and the habits of each animal. They needed to know which foods were nourishing, which made you sick, and how to use others as cures. They needed to know the progress of the seasons and what warning signs preceded a thunderstorm or a dry spell. 

They studied every stream, every walnut tree, every bear cave, and every flint-stone deposit in their vicinity. Each individual had to understand how to make a stone knife, how to mend a torn cloak, how to lay a rabbit trap, and how to face avalanches, snakebites or hungry lions. Mastery of each of these many skills required years of apprenticeship and practice. The average ancient forager could turn a flint stone into a spear point within minutes. When we try to imitate this feat, we usually fail miserably. Most of us lack expert knowledge of the flaking properties of flint and basalt and the fine motor skills needed to work them precisely.

In other words, the average forager had wider, deeper and more varied knowledge of her immediate surroundings than most of her modern descendants. Today, most people in industrial societies don’t need to know much about the natural world in order to survive. What do you really need to know in order to get by as a computer engineer, an insurance agent, a history teacher or a factory worker? You need to know a lot about your own tiny field of expertise, but for the vast majority of life’s necessities you rely blindly on the help of other experts, whose own knowledge is also limited to a tiny field of expertise. The human collective knows far more today than did the ancient bands. But at the individual level, ancient foragers were the most knowledgeable and skilful people in history.

There is some evidence that the size of the average Sapiens brain has actually decreased since the age of foraging. Survival in that era required superb mental abilities from everyone. When agriculture and industry came along people could increasingly rely on the skills of others for survival, and new ‘niches for imbeciles’ were opened up. You could survive and pass your unremarkable genes to the next generation by working as a water carrier or an assembly-line worker.

Foragers mastered not only the surrounding world of animals, plants and objects, but also the internal world of their own bodies and senses. They listened to the slightest movement in the grass to learn whether a snake might be lurking there. They carefully observed the foliage of trees in order to discover fruits, beehives and bird nests. They moved with a minimum of effort and noise, and knew how to sit, walk and run in the most agile and efficient manner. Varied and constant use of their bodies made them as fit as marathon runners. They had physical dexterity that people today are unable to achieve even after years of practising yoga or t’ai chi.

The hunter-gatherer way of life differed significantly from region to region and from season to season, but  “on the whole foragers seem to have enjoyed a more comfortable and rewarding lifestyle than most of the peasants, shepherds, labourers and office clerks who followed in their footsteps.

While people in today’s affluent societies work an average of forty to forty-five hours a week, and people in the developing world work sixty and even eighty hours a week, hunter-gatherers living today in the most inhospitable of habitats – such as the Kalahari Desert work on average for just thirty-five to forty-five hours a week. They hunt only one day out of three, and gathering takes up just three to six hours daily. In normal times, this is enough to feed the band. It may well be that ancient hunter-gatherers living in zones more fertile than the Kalahari spent even less time obtaining food and raw materials. On top of that, foragers enjoyed a lighter load of household chores. They had no dishes to wash, no carpets to vacuum, no floors to polish, no nappies to change and no bills to pay.

The forager economy provided most people with more interesting lives than agriculture or industry do.  Today, a Chinese factory hand leaves home around seven in the morning, makes her way through polluted streets to a sweatshop, and there operates the same machine, in the same way, day in, day out, for ten long and mind-numbing hours, returning home around seven in the evening in order to wash dishes and do the laundry. Thirty thousand years ago, a Chinese forager might leave camp with her companions at, say, eight in the morning. They’d roam the nearby forests and meadows, gathering mushrooms, digging up edible roots, catching frogs and occasionally running away from tigers. By early afternoon, they were back at the camp to make lunch. That left them plenty of time to gossip, tell stories, play with the children and just hang out. Of course the tigers sometimes caught them, or a snake bit them, but on the other hand they didn’t have to deal with automobile accidents and industrial pollution.

In most places and at most times, foraging provided ideal nutrition. That is hardly surprising – this had been the human diet for hundreds of thousands of years, and the human body was well adapted to it. Evidence from fossilised skeletons indicates that ancient foragers were less likely to suffer from starvation or malnutrition, and were generally taller and healthier than their peasant descendants. Average life expectancy was apparently just thirty to forty years, but this was due largely to the high incidence of child mortality. Children who made it through the perilous first years had a good chance of reaching the age of sixty, and some even made it to their eighties. Among modern foragers, forty-five-year-old women can  “expect to live another twenty years, and about 5–8 per cent of the population is over sixty.

The foragers’ secret of success, which protected them from starvation and malnutrition, was their varied diet. Farmers tend to eat a very limited and unbalanced diet. Especially in premodern times, most of the calories feeding an agricultural population came from a single crop – such as wheat, potatoes or rice – that lacks some of the vitamins, minerals and other nutritional materials humans need. The typical peasant in traditional China ate rice for breakfast, rice for lunch, and rice for dinner. If she were lucky, she could expect to eat the same on the following day. By contrast, ancient foragers regularly ate dozens of different foodstuffs. The peasant’s ancient ancestor, the forager, may have eaten berries and mushrooms for breakfast; fruits, snails and turtle for lunch; and rabbit steak with wild onions for dinner. Tomorrows menu might have been completely different. This variety ensured that the ancient foragers received all the necessary nutrients.

Furthermore, by not being dependent on any single kind of food, they were less liable to suffer when one particular food source failed. Agricultural societies are ravaged by famine when drought, fire or earthquake devastates the annual rice or potato crop. Forager societies were hardly immune to natural disasters, and suffered from periods of want and hunger, but they were usually able to deal with such calamities more easily. If they lost some of their staple foodstuffs, they could gather or hunt other species, or move to a less affected area.

Ancient foragers also suffered less from infectious diseases. Most of the infectious diseases that have plagued agricultural and industrial societies (such as smallpox, measles and tuberculosis) originated in domesticated animals and were transferred to humans only after the Agricultural Revolution. Ancient foragers, who had domesticated only dogs, were free of these scourges. Moreover, most people in agricultural and industrial societies lived in dense, unhygienic permanent settlements – ideal hotbeds for disease. Foragers roamed the land in small bands that could not sustain epidemics.

The wholesome and varied diet, the relatively short working week, and the rarity of infectious diseases have led many experts to define pre-agricultural forager societies as ‘the original affluent societies’. It would be a mistake, however, to idealise the lives of these ancients. Though they lived better lives than most people in agricultural and industrial societies, their world could still be harsh and unforgiving. Periods of want and hardship were not uncommon, child  mortality was high, and an accident which would be minor today could easily become a death sentence. Most people probably enjoyed the close intimacy of the roaming band, but those unfortunates who incurred the hostility or mockery of their fellow band members probably suffered terribly. Modern foragers occasionally abandon and even kill old or disabled people who cannot keep up with the band. Unwanted babies and children may be slain, and there are even cases of religiously inspired human sacrifice.

The Aché people, hunter-gatherers who lived in the jungles of Paraguay until the 1960s, offer a glimpse into the darker side of foraging. When a valued band member died, the Aché customarily killed a little girl and buried the two together. Anthropologists who interviewed the Aché recorded a case in which a band abandoned a middle-aged man who fell sick and was unable to keep up with the others. He was left under a tree. Vultures perched above him, expecting a hearty meal. But the man recuperated, and, walking briskly, he managed to rejoin the band. His body was covered with the birds’ faeces, so he was henceforth nicknamed ‘Vulture Droppings’.

When an old Aché woman became a burden to the rest of the band, one of the younger men would sneak behind her and kill her with an axe-blow to the head. An Aché man told the inquisitive anthropologists stories of his prime years in the jungle. ‘I customarily killed old women. I used to kill my aunts … The women were afraid of me … Now, here with the whites, I have become weak.’ Babies born without hair, who were considered underdeveloped, were killed immediately. One woman recalled that her first baby girl was killed because the men in the band did not want another girl. On another occasion a man killed a small boy because he was ‘in a bad mood and the child was crying’. Another child was buried alive because ‘it was funny-looking and the other children laughed at it’.

We should be careful, though, not to judge the Aché too quickly. Anthropologists who lived with them for years report that violence between adults was very rare. Both women and men were free to change partners at will. They smiled and laughed constantly, had no leadership hierarchy, and generally shunned domineering people. They were extremely generous with their few possessions, and were not obsessed with success or wealth. The things they valued most in life were good social interactions and high-quality friendships. They viewed the killing of children, sick people and the elderly as many people today view abortion and euthanasia. It should also be noted that the Aché were hunted and killed without mercy by Paraguayan farmers. The need to evade their enemies probably caused the Aché to adopt an exceptionally harsh attitude towards anyone who might become a liability to the band.

The truth is that Aché society, like every human society, was very complex. We should beware of demonising or idealising it on the basis of a superficial acquaintance. The Aché were neither angels nor fiends – they were humans. So, too, were the ancient hunter-gatherers.

Dinden Bıkmak ve Bıktırmak

Hem Türkiye’de, hem de neredeyse bütün Müslüman-çoğunluklu ülkelerde son dönemde – özellikle genç kuşakta daha belirgin olmak üzere – dinden bir bıkkınlık olduğu konusu sıklıkla gündeme geliyor. İnsanların artık dinden bıktığına dair çok güçlü emareler hayatın her alanında rahatlıkla gözlemlenebiliyor.

Dinden bıkkınlığın sonucu olarak pek çok Müslüman ya dini hayatlarında reformcu bir çizgiye yöneliyor, ya da Haniflik veya deist olmak diye adlandırılabilen bir şekilde Allah’a imanlı ama dinsiz bir formül arıyor. Daha da sert tepki verenler arasında dinden bıkkınlık, geleneksel dini yorumların yeni kuşak arasında ilgi görmemesinin de ötesinde, dalga geçilecek şeyler olarak muamele görmelerini netice veriyor.

Dinden bıkkınlık sosyolojik bir gerçekliktir ve bunu “manevi bozulma, günah” gibi kategoriler ile açıklamak imkanı kalmamıştır. Yüzlerce yıllık bir durgunluğun ve entelektüel tembelliğin etkisi altındaki geleneksel İslami görüşün, türlü bireysel ve toplumsal durumları açıklamak için elinde “günah-sevap” ikileminden başka bir kategori olmadığı için, hali hazır durumu anlamasına da pek imkan görünmemektedir. Fen bilimlerini ıskalamış, sosyal bilimleri hiç bir zaman ciddiye almamış ve önüne gelen her olay karşısında “bir ayete, iki hadise bakarak çözebilirim” şeklinde bir dindarlık egosu içindeki geleneksel İslam’ın sözcülerinin insanların dinden bıkkınlığını anlamak için gayret göstermesini de beklememek gerekiyor.

Peki, ne oldu da insanlar dinden bıktılar ve bu bıkkınlık duygusu hala hızla artmaya devam ediyor?

Sorunun Özündeki Diyalektik

İnsanlar her hangi bir şeyden neden bıkıyorlarsa, dinden de o nedenle bıkmaktalar. Dolayısıyla yakın zamanda gözlemlenen dinden bıkkınlığın kökeninde de bir şeyin aşırı tekrarlanması, lüzumlu lüzumsuz her yerde öne sürülmesi yatmaktadır. Ne olursa olsun bir şeyin abartılması bir zaman sonra insanların ondan soğumasını, bıkmasını doğurmaktadır.

Hem Karl Marks gibi önemli çağdaş hem de İbn Haldun gibi büyük İslam düşünürlerinin de eserlerinde sürekli altını çizdiği üzere sosyal olayların temelinde bir diyalektik ilişki bulunmaktadır. Buna göre toplumlar olup bitenlere tepki verirler. Örneğin, II. Abdülhamit döneminde aşırı İslam vurgusu, takip eden dönemdeki entelektüellerde Türk tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir pozitivizmi tetiklemiştir. Bu açıdan bakarsak sosyal olaylar, içlerinde zıtlarını barındıran niteliktedirler. Dolayısıyla bir pratiğin yahut düşüncenin abartılması insanlarda kaçınılmaz olarak zamanla o şeye karşı tepki oluşturur. İnsanların orta yolda gitmesi ideal bir çözüm önerisidir, ancak türlü nedenlerle bu gerçekleşmez ve böylece tarih kaçınılmaz olarak bir sarkaç gibi savrulmalarla meydana gelir.

Bu çerçeveden bakıldığında, Türkiye’de dini söylem ve pratik abartılmıştır ve bu insanlarda artık bir tepkiye dönüşmektedir. Sosyal statüsü ve imkanı olanlar bu tepkiyi açıkça dinden soğuma yahut dine karşı olmak şeklinde gösterirken, türlü nedenlerle bundan çekinenler dindarlık görüntüsünü devam ettirmektedirler. Ama bu görüntünün altında bile çeşitli dışavurum biçimlerinde dine karşı bir hoşnutsuzluk gözlemlemek her zaman mümkündür. Tüm bu tepkilerin temelinde İslam konusunun abartılması ve neredeyse insanların gözlerinin içine sokulacak kadar şişirilmesidir. Hal böyle olunca, tarihsel diyalektiğe uygun olarak, bu abartı görülür biçimde kendi zıddını üretmeye başlamıştır.

İki Temel Bıktırma Nedeni

Konuya biraz daha ayrıntılı olarak bakarsak İslamiyet örneğinde insanları dinden bıktıran süreci meydana getiren -özellikle İslami hareketin neden olduğu- iki önemli temel olduğunu görüyoruz. Bunlardan birincisi dinin her konuda çare ürettiği iddiası, diğeri ise abartının meşruluğu sorunudur.

Din Her Konuda Her Soruna Çare Üretir Anlayışı

Günümüzde insanları dinden bıktıran temel dinamiklerden biri İslamiyet’i hayatın her milimetrik alanında bir hüküm ve çözüm üreten biçiminde yorumlamaktır. Bu yaklaşıma göre İslamiyet hayatın a’dan z’ye her alanına bir çare üretmektedir ve insanlar hayatlarını buna göre yaşamalıdır. Türlü küçük uygulama yorumları geliştirmek dışında insanın temel görevi İslam’ın bu hükümlerini bulmaya çalışmak ve uygulamaktır. Bu “bütüncül” yaklaşım doğal olarak insanların sürekli din ile kurgulanmış bir hayat yaşamasının peşindedir ve zamanla da insanları dinden bıktırmıştır.

İslamiyet’in hayatın her alanını kapsaması gerektiği düşüncesi otoriter bir yorumdur. İddia edilenin tam aksine, İslam’ın birçok konuda ortaya koyduğu fikirlerde önemli boşluklar vardır. İslam ötesinde hangi dini ele alırsak alalım, bir dini hayatın her milimetrik karesini doldurmak için zorlamak yanlıştır. Başka bir açıdan bu din için de zararlı bir durumdur. Düşünce sistematikleri genel ve ilham verici olmalı, insan aklına itibar ederek boşlukları onun doldurmasını beklemelidir. O nedenle bir dinde yahut düşünce biçiminde bazı boşluklar olması doğal bir durumdur ve eksiklik değildir. Aksine kusursuz ve hayatın her alanını kapsayan bir yorum üretme çabası doğal değildir ve bıktırıcı sonuçlar üretmesi kaçınılmazdır.

Dindarlaşmanın Abartılmasının Meşru Olduğu Anlayışı

Bu konuya bir soru ile başlayalım: “İslam’a göre bir insanın günde en fazla kaç rekat namaz kılması normaldir?” Mesela bir insan “ben günde 4.000 rekat namaz kılıyorum” derse buna ne demek gerekir? Bu sorulardan altını çizmek istediğim nokta şudur: Geleneksel ve modern İslam yorumları benzer şekilde dindarlığın sonsuza kadar abartılmasını meşru görmektedir. Hal böyle olunca günde “100 rekat namaz kıl,” “40 sayfa Kur’an oku”, “333 kere salavat getir” gibi sonu gelmeyen bir dindarlık formu ortaya çıkmaktadır. Bu yerleşik din anlayışı dindarlığı ne kadar abartılırsa abartılsın faydalı bir şey olarak görmektedir.

Hızını alamayan bu abartı dindarlık insanlar arasında genç-yaşlı, meşgul-boş vakti bol gibi ayrımlar da gözetmemektedir. Her saati değerli bir bilim insanı ile emekliliğin tadını torun sevmekle geçiren insana aynı oranda ibadet vurgusu yapmaktadır. Neredeyse herkes günde yüzlerce salavat getirmeye, yüzlerce rekat namaz kılmaya, filan duayı yüzlerce kez okumaya teşvik edilmektedir. Günümüzde hayatın getirdiği bir çok fonksiyonu bir arada yürütmeye çalışan insanların dinden bıkmasının bir nesnel gerekçesi de bu abartılı dindarlık önerisidir.

Günlük hayatta medeniyete bir katkıda bulunmak için bir saat kitap okumayan, bir mesleki ürün ortaya koymak için kendine yatırım yapmayan bir insanın, gece kalkıp kendini bir saat namaza zorlaması bir ritüeldir. Önemli olan insanın faydalı bir sonuç üretmek için uğraşması, zaman harcaması ve hatta kendini yormasıdır. Bugün dünyada “filan hastalığa çare olacak ilacı bulmalıyım” diyerek saatlerce uykusuz kalarak çalışan ve bu uğurda görme yeteneğinin bir kısmını kaybeden insanlar bulunmaktadır. Uykusuz kalmak, uğraşmak, sıkıntı çekmek bu şekilde pozitif olarak tanımlanmalıdır. Bunların hiç birini yapmadan kendini uykusuz bırakmak negatif bir ibadet tanımıdır ve bir ritüelden öteye geçmemektedir.

Abartmanın dindarlık için yanlış olmayacağı düşüncesini açıkça eleştirmek gerekmektedir. İnsanları binlerce defa filan duayı okumaya teşvik etmek gibi davranışların temelindeki “söz konusu din olunca abartı meşrudur” düşüncesi yanlıştır. O açıdan bugün Türkiye’de teşvik edilen zikir, ibadet anlayışı ne İslamidir ne de insanidir. Nitekim, günümüzde gözlemlenen dinden bıkkınlığın temel dinamiklerinden birisi de bu abartılı dindarlık teşvikleridir. İslamiyet, modern temsilcilerinin dindarlık yorumu ile yaşanması güç hale gelmiştir ve insanlar bundan doğal olarak bıkmaktadırlar.

Sonuç: İnsan İslam’dan Değerlidir

Dinden bıkkınlığın türlü yönlerini analiz ederken sorunun özünün şu olduğunu hemen görmek gerekiyor: Modern İslamileşme önerisinde İslam ve insan arasında yanlış bir ilişki kurgulanmıştır. Son tahlilde İslamiyet insan Allah ile anlamlı bir ilişki kurabilsin ve mutlu olsun diye ona verilmiştir. Yani İslam bir araçtır; amaç insandır. Daha açık yazarsak İslam insana hizmet etsin diye vardır. Araç ise her zaman amaçtan ve bu aracın kendisine verildiği aktörden daha sonra gelir. Ne var ki, günümüz yorumunda insan araç haline gelmiş, İslam amaç olarak tanımlanmıştır. Bu yanlış yorumun sonucu olarak, insanın İslam’a hizmet edeceği gibi absürt bir anlayış yerleşmiştir.

Bu açıdan, İslam ve insan arasındaki yanlış tanımlama bazı siyasi geleneklerdeki devlet ve insan arasındaki ilişkiye dair başka bir yanlışa da benzemektedir. Örneğin, devlet insana hizmet için var edilmiş bir araçtır. Halbuki pek çok gelişmekte olan ülkede insanlar devlete hizmet eder hale getirilmiştir. Bu yanlış yorumun sonucu olarak devlet, bu ülkelerde insanları mutsuz etmektedir. Benzer hata modern İslami öneride insan ve İslam arasında tekrarlanmaktadır.

Halbuki, insan İslam’dan önemlidir ve değerlidir. İnsan maddi ve manevi kişiliği ile ortada olan bir varlıktır. İslamiyet ise bir insanın somut ve ontolojik varlığı gibi bir varlık değil bir düşünce sistematiğidir. Yani epistemolojik bir varlıktır. Dolasıyla, son tahlilde İslamiyet, Tanrı ve insan arasındaki “diyaloğun” ürünüdür. Bu açıdan epistemik varlığını önce Tanrı’nın varlığına sonra insanın varlığına “borçludur.” Nitekim, insanlar olmasaydı bir din de olmazdı.

Gökhan Bacık
Kıtalararası

Harari: "We now try to map the brain because we try to control it!"

from tumblr

Aldous mu Yoksa Orwell mi Haklı Çıktı?

Aldous Huxley‘in “Cesur Yeni Dünya“sı George Orwell‘ın “1984“ünden yaklaşık 17 yıl önce basılmış bir kitap; hatta Orwell’ın Huxley’den etkilendiğini söylemek yanlış olmaz. Eserlerin kurgulandığı zamanlar farklıdır. Orwell -kitabın adından da anlaşılacağı gibi- kendi distopyası için 1984 yılını belirlerken, Huxley daha uzak bir gelecek (26. yüzyıl) öngörmüştür. Her ikisi de birer distopya örneğidir. Zaman zaman “Cesur Yeni Dünya” için ütopya olduğu şeklinde bir değerlendirme yapılmasına rağmen daha çok distopya özellikleri taşımaktadır. Aslında olmayan, tasarlanmış olan ideal toplum anlamına gelen ütopya için Platon‘un Ütopyası, Farabi‘nin Erdemli Toplumu, Thomas More‘un Ütopyası ya da Francis Bacon‘un Ütopyası örnek olarak verilebilir. Distopya, kelimeyi ilk kullanan kişi olan John Stuart Mill tarafından “kötü bir yer” anlamında kullanılmıştır. Dolayısıyla tam olarak ütopyanın olumsuz karşılığı değildir.

Orwell’ın betimlediği dünyada -sonradan icat edilen- gerçekliğin, denetim altında tutulabilmesi için ‘bellekten’ ve ‘geçmişten’ yani, bireysel ve toplumsal hafızadan yoksun bırakılmaya çalışılan bir toplumdan bahsedilir. 1984 Distopyası’nın baskıcı devletinde geçmiş yıllara ait bütün kayıtlar ya yok edilmiş ya da çarpıtılmıştır; bütün kitap, gazete ve tarihi vesikalar yeniden yazılmış, sokak cadde ve yapılar yeniden adlandırılmıştır.  Evlerin her odasında bulunan ve onların özel hayatlarına müdahale edebilen, onları yatak odalarından dahi izleyen ‘tele ekran’ sistemi her köşebaşından bizi izleyen kameralara, evimizin içinden bizi şekillendiren, çocuklarımızı eğiten (öğüten) televizyon ve bilgisayarlara şaşırtıcı derecede benzer. Orwell’ın özgün bir tanımlaması olan (“Biri Bizi Gözetliyor” yarışmasının isim babası) Büyük Biraderise paraların, pulların, kitap kapaklarının, bayrakların, posterlerin, sigara paketlerinin üstünden, kısaca her yerden toplumdaki bireyleri göz hapsinde tutmaktadır.

Huxley’in betimlediği dünyada ise insanlık sağlıklı, teknolojik açıdan gelişmiş, savaşlar ve yoksulluk yok edilmiştir; tüm ırkların eşit olduğu ve herkesin mutlak olarak mutlu olduğu bir dünya vardır. Fakat, ironik biçimde, tüm bu gelişmeler birey için çok önemli olan birçok değerin yok edilmesi, kaldırılması ile başarılmıştır; toplumun ihtiyacına göre insanlar, önceden saptanan nitelik ve ölçülere göre fabrikalarda üretilir ve özel merkezlerde büyütülürler. Genetik yöntemlerle aynı işte çalışacak çok sayıda özdeş insan üretilebilmektedir. Tüp bebeklerin kalıtımları, çalıştırılacakları işlere göre önceden belirlenmiştir. Belli bir şartlandırma ve “soma” adı verilen zevk verici bir içecek vasıtasıyla, bireylerin kendi konumlarından memnun olmaları sağlanmıştır. Çocuklar fabrikalarda üretildiği ve devlet tarafından yetiştirildiği için evlilik ve aile ortadan kalkmıştır. İnsanın kültürel varlığı ve tarih bilinci de yok edilmiştir. Ayrıca salt zevki önüne gelenle seks yapmada ve uyuşturucu kullanımında bulan toplum hazcı (hedonistik) bir topluma dönüşmüştür.

Orwell’in uyarısı, dıştan dayatılan bir baskının bize boyun eğdireceği yönünde. Huxley’in görüşüne göre ise insanları özerkliklerinden ve tarihlerinden yoksun bırakmak için Büyük Birader’e gerek yok. Huxley’e göre insanlar süreç içinde üzerlerindeki baskıdan hoşlanmaya, düşünme yetilerini dumura uğratan teknolojileri yüceltmeye başlayacaklarıdır. Orwell kitapları yasaklayacak olanlardan korkuyordu. Huxley’in korkusu ise kitapları yasaklamaya gerek duyulmayacağı, çünkü artık kitap okuyacak kimsenin kalmayacağı şeklindeydi. Orwell bizi bilgiden yoksun bırakacak olanlardan, Huxley ise pasifliğe ve egoizme sürükleyecek kadar aşırı bilgiye boğacak olanlardan korkuyordu. Orwell hakikatın bizden gizlenmesinden, Huxley ise insanların bir süre sonra hakikati umursamamasından korkuyordu. Orwell insanların acı çekerek denetlenişini anlatıyordu. Huxley’e göre ise denetleme insanları hazza boğarak gerçekleştiriliyordu.

Orwell’ın fikirlerinin çoğunun günümüz toplumlarında modası geçmiş gibi gözükmektedir. Oysa Huxley’i desteklercesine insanlık teknolojiden ve teknolojiyi kullanmaktan gayet memnun gözüküyor. Hemen herkes artık bilgisayar kulanıyor. Bilgisayarlar ve akıllı cihazlar beynimizi daha az kullanmamıza yol açıyor. Hayatımızı büyük oranda teknolojik kölelik yönlendiriyor. En kötüsü de insanların mevcut konumdan rahatsızlık duymaması. Hayatımızda 1984’e benzer tehditler bulunsa da, asıl tehlikenin etrafında olan biteni umursamayan, hedonistik bir topluma dönüşümüzde yattığını söyleyebiliriz. Çünkü baskılara karşı bir çeşit direnme refleksi geliştirmek olası iken, hedonist bir toplumun -sanal- mutluluktan uyanması için bir neden ortada kalmamış gözükmektedir.

Orwell ve Huxley hakkında başka bir karşılaştırma

Kaynak: https://metinakgun.wordpress.com/2015/05/01/orwell-mi-hakli-cikti-huxley-mi/

Amusing Ourselves to Death: Huxley vs Orwell

from highexistence