How Children Succeed

...in the past few years, a disparate congregation of economists, educators, psychologists, and neuroscientists have begun to produce evidence that calls into question many of the assumptions behind the cognitive hypothesis. What matters most in a child’s development, they say, is not how much information we can stuff into her brain in the first few years. What matters, instead, is whether we are able to help her develop a very different set of qualities, a list that includes persistence, self-control, curiosity, conscientiousness, grit, and self-confidence. Economists refer to these as noncognitive skills, psychologists call them personality traits, and the rest of us sometimes think of them as character.

***

How do our experiences in childhood make us the adults we become? It is one of the great human questions, the theme of countless novels, biographies, and memoirs; the subject of several centuries’ worth of philosophical and psychological treatises. This process—the experience of growing up—can appear at times to be predictable, even mechanical, and at other times to be arbitrary and capricious; we’ve all encountered grown men and women who seem trapped in a destiny preordained by their childhoods, and we’ve all met people who seem to have almost miraculously transcended harsh beginnings.

Until recently, though, there has never been a serious attempt to use the tools of science to peel back the mysteries of childhood, to trace, through experiment and analysis, how the experiences of our early years connect to outcomes in adulthood. That is changing, with the efforts of this new generation of researchers. The premise behind the work is simple, if radical: We haven’t managed to solve these problems because we’ve been looking for solutions in the wrong places. If we want to improve the odds for children in general, and for poor children in particular, we need to approach childhood anew, to start over with some fundamental questions about how parents affect their children; how human skills develop; how character is formed.

At its core, this book is about an ambitious and far-reaching campaign to solve some of the most pervasive mysteries of life: Who succeeds and who fails? Why do some children thrive while others lose their way? And what can any of us do to steer an individual child—or a whole generation of children—away from failure and toward success?

Life in the arid Arabian Desert

In Muslim terminology, the Arab society before the advent of Islam is called jahiliyah (the state of ignorance). From a religious point of view, the most definitive characteristic of that society was idolatry. Yet a sociologist would probably emphasize another trait: tribalism.

Life in the arid Arabian Desert was very harsh, and the only way to survive was to live in a closely-knit group. Therefore the Arabs had created many clans and tribes, and the individual was easily sacrificed for the good of these collective kinships. Because of constant warfare between the tribes, and subsequent attrition, men were considered to be more valuable, and there often was a shortage of them. Moreover, poverty precluded the possibility of raising a large family. Therefore, families might decide to kill some of their newborn females, who were seen as not as useful and honorable as males. What mattered was the interest of the tribe, not the nameless individuals who happened to be a part of it.

Similarly, the penal system recognized the tribe, not the individual. Since it was very easy for an individual to disappear without a trace in the desert, there was no way to punish the criminal who had perpetrated the disappearance. Instead, both the crime and the punishment were handled with a collective vendetta. If someone from tribe A killed a person from tribe B, then the former would be asked to offer one of its members as retribution. It was the classic idea: eye for an eye—but any eye.

This collectivism was necessitated by geography, to be sure, but also by theology—or the lack thereof. The Arabs believed in multiple gods, but not one of these deities was perceived as a judge who could hold men accountable for their deeds. There was no belief in an afterlife, so the individual had no unique eternal destiny. “The only immortality that a man or woman could achieve,” as one historian puts it, “was in the tribe and the continuation of its spirit.”

But the Qur’an would challenge all these assumptions. First, it defined man as God’s “viceroy on earth,” elevated above all other creatures, including the angels. From the very beginning, the Qur’an also emphasized the individual’s personal responsibility to his Creator.

Theocentricity

What was source of the revelations that the Prophet Muhammad received? Did he imagine a voice, or was there really a divine source that spoke to his mind? In other words, did the Prophet create the Qur’an or did the Qur’an create the Prophet?

All Muslims (including me) believe the latter. This belief is simply what makes someone a Muslim. It is of course an article of faith, which requires a leap of faith, but, arguably, it is also a credible one. The Qur’an itself, first of all, is very consistent with its claim of divine origin. It is written from the perspective of God and God alone. Verse after verse, chapter after chapter, it hits the reader with its most fundamental character: theocentricity—i.e., God-centeredness. So, unlike the New Testament, which speaks of the life of Jesus, the Qur’an does not speak about Muhammad. Rather, it speaks to him. Thus, it says almost nothing about his life story, which was written down only a century and a half later by Muslim biographers.

Recite!

Muslim tradition tells us that Muhammad was illiterate. Some have disagreed, pointing out that, as a merchant, he must have been familiar with documents, but he surely was not a man of letters who would sit down and read literature. Yet he was a thinker, and he often would leave Mecca for a cave on a nearby mountain, seeking peace of mind. He would sit in that cave for hours and contemplate nature, society, and the meaning of life.

During one of these private meditations, he heard the commandment, “Recite.” This very first word of the revelation he received—iqra in Arabic—hinted at the name of the scripture it would ultimately form: the Qur’an, which means “recitation.”

Introduction to Islam Without Extremes

I went to modern, English-language schools, which taught me a great deal about the liberal tradition of the West, but meanwhile I retained my passion to learn, discover, and experience more about my religion. Hence, since the early 1990s, I have engaged with various Islamic groups and have seen firsthand their virtues as well as their flaws. In the end, I decided to subscribe to none of those groups, but I have learned from the ways of each of them.

One trait I have developed over the years is an instinctive aversion to tyranny. I had seen it first as the eight-year-old kid behind barbed wire, looking down the barrel of secular guns. But as I studied the Middle East, first in college and then in my job as a journalist, I came to realize that the barrels of Islamic guns are no better. Despots acting in the name of “the nation” or “the state” obviously were terrible—and so were despots acting in the name of God.

Ultimately, I have become convinced that a fundamental need for the contemporary Muslim world is to embrace liberty—the liberty of individuals and communities, Muslim and non-Muslims, believers and unbelievers, women and men, ideas and opinions, markets and entrepreneurs. Only by doing so can Muslim societies create and advance their own modernity, while also laying the groundwork for the flourishing of God-centered religiosity.

Light

Türkçede light diye bir sözcük var mı? Vallahi herkes kızacak gene ama bana sorarsanız var. 1990’ların ortasıydı yanılmıyorsam, o ara çıkıp sönen semi-entel gazetelerden birine “Cumhuriyet light” diye isim takmışlardı. O günden beri hep bir şeylerin laytı çıkıp duruyor –light mayonez, light şarap, light terminoloji, light egzersiz, light erkek, light darbeci, yüzlercesi var. “Herhangi bir ürünün hafif veya az güçlü çeşidi” diye tanımlanabilir sanırım.

İngilizce değil bir kere, unutun.

Mesela light erkek İngilizcede bir anlam ifade etmez (light male?). Buna karşılık İngilizcede herhangi bir şeyin hafifi light olur, çanta, taş, bulut, hastalık vs, bu da Türkçe kullanıma uymaz. İngilizceden gelmiş evet ama buranın şartlarına intibak etmiş, asimile edilmiş ya da edilmek üzere diyeceğiz mecburen.

Uzun vadede kalır mı gider mi bilmem. Ama 2009 yılı itibariyle geçerli Türkçenin sözlüğünü yap desen bunu da katmak gerekir bana sorarsanız. TDK sözlüğünde labros var (lapina balığının büyük cinsi), lanarkit var (bir mineral), laskine var (bir iskambil oyunu), lavdanom var, laza var (bal koymaya yarayan küçük tekne). Son on senede bir Allahın kulu bunları yazıda kullandıysa şaşarım. Lightı bilemedin üç günde bir her gazetede en az bir kere görüyorum. E, hangisi Türkçe?

●

Peki problem ne? Problem şu. Türkçede 1983-85 gibi bir tarihte sessiz sedasız bir devrim oldu. O güne kadar usul, İngilizceden gelen kelimeleri Türkçe telaffuza göre açıp yazmaktı (tramvay, fayrap, flört, centilmen, folklor, futbol, gol, aut, taç, şut vb.). Memlekete aniden sihirli değnek değmiş gibi bu usul oybirliğiyle kıroluk sayılıp kaldırıldı, yeni giren kelimeler orijinal imlayla yazılmaya başladı. Şimdi imeyl, dilit, vörldsiris, aysti, praymtaym, çizkeyk yazın bakın millet neresiyle gülüyor.

Bakın şu işe. Kovboy oluyor (çünkü 1980’lerden eski) ama vestırn olmuyor, western oluyor. Aynı İngilizce kelime 80’den önce futbol terimi olarak gelmiş, aut olmuş, 85’ten sonra moda terimi olarak gene gelmiş, bu sefer out olmuş. Neden? Çünkü moda değişmiş, fonetik imlaya göre yazmak out olmuş, o kadar basit. Merak etmeyin, “aut” yazımı da alt tarafı 1928 modasıdır, “daha Türkçe” filan değildir, olsa olsa “erken 20. yüzyıl Türkçesi”dir, hepsi bu.

Light da Türkçeye 90’larda değil 70’lerde girmiş olsaydı doğru imlası layt olurdu. Nasıl slayt var, ofsayt var, öyle.

Siz daha Türkçenin imlası fonetiktir, “yazıldığı gibi” okunur sanın! Dünyada hiçbir dil uzun vadede böyle bir şeyi koruyamamış. Türkçenin de fonetik imlayı koruması mümkün değil, koruyamayacak.

Bilim Dili

Şöyle düşünün.

Maksat eğer tornacılık, tesviyecilik, silahşorluk yahut halkla ilişkiler gibi meslek ve sanat okulu değilse, gerçek anlamda İLİM ise, o zaman o ilim alanında insan evladının bugüne dek ürettiği her şeyi bilmek, öğrenmek ve anlamakla, bunlar yetmez ona katkıda bulunmakla mükellefsin. İlmi bizimki / onlarınki diye ayırmaya başladın mı battın gitti, militan olursun, amigo olursun, bir orduya nefer olursun, sürüde davar olursun, ama ALİM olamazsın.

Çok dil bilen adamlar da yok mu, var.

X dilinde eğitim görüp W, Y, Z dillerinde ilmi eserleri takip etmek mümkündür, bazen olabilir, imkânsız değil. Ama pratikte, ilim en çok hangi dilde üretilmişse yüksek öğrenimi o dilde yapmak en basit ve kolay yolmuş gibi geliyor bana. Boşuna zahmet çekmezsin. Gidip dünyanın bir yerinde ilmi bir tebliğ sunman gerektiği zaman millet ne dediğini anlar, sıkıntıdan esnemez.

Üniversitede Türkçe de Türkçe diye tutturanlar memleketten gerçek bilim adamı çıksın istemiyorlar sanırım, başka izahı yok. Kendilerinin ne kadar kof olduğu anlaşılmasın diye midir, nedir?

Bumin

Kürşad da yeterince ilginç ama Bumin adında nasıl bir enteresanlık olduğunun bilmem farkında mısınız? Bumin, daha doğrusu Bumın, Köktürk devletini kuran kağanın adı. Kardeşinin adı İstemi, oğlu Mukan yahut Muxan. Bunların yerine geçenler sırasıyla Taspar, İşbara, Tardu, Şipi ve saire. Kral kentinin adı Ötüken. Hükümdar ailesinin aşiret adı –Asena değil- Aşina.

Bu adların ortak özelliği nedir sizce? Söyleyeyim: hiçbiri Türkçe değil. Nece oldukları belli değil, ama Türkçe anlam ifade eden herhangi bir kökle veya yapım unsuruyla alakaları olmadığı açık. Ortaasyada konuşulan eski bir İrani dil olan Hotan Saka dilinde aşina “mavi” demekmiş; eğer öyleyse Kök (= gök, yani mavi) Türk bunun çevirisi olmalı. Hanedanı kuranlara “Blues Brothers” desek ayıp olmaz değil mi?

Köktürk devleti bir ara yıkılıp yeniden kurulduktan sonra gelen kağanların hepsinin adı Türkçedir halbuki: Kutluğ (şanslı), Bilge (bilgili), İl-teriş (ülke alan), Kapğan (ele geçiren), Inal (güvenilen), Tengri (gök? adil?)... 680 yılına dek hiç Türkçe yok, o tarihten sonra hepsi Türkçe, ilginç değil mi? Üstelik birinci Köktürk kağanlığının resmî yazıt dili Soğdcadır, ikincisinin Türkçe. Bizim zamanımızdaki ders kitaplarında buna dair bir açıklama gördüğümü hatırlamıyorum. Şimdi belki bulmuşlardır, bilmem.

Bundan ne sonuç çıkar? “Köktürkler “Türk” değildi sonucu çıkmaz sanırım. Ama en azından Türklerin ta ilk günden beri bir kimlik sorunuyla boğuştukları sonucu çıkar bence, “atalarımız saftı” diye yırtınan çağdaş Öztürkçülerin tahmin ve temennilerinin aksine. Bir millet düşünün ki o millete ve diline adını veren devletin kurucuları ailecek yabancı isim taşısın, olur mu böyle şey?
Tarihte “Türk” adını ilk kullananlar bu Köktürklerdir. Şu konuştuğumuz dile “Türkçe” adı veriliyorsa bunun müsebbibi de büyük olasılıkla Bumın Kağandır. Daha önceden çeşitli kavimler bu dilin çeşitli lehçelerini konuşuyordu şüphesiz, ama egemen bir klan adının hepsine bayrak olması onun kurduğu imparatorluk sayesindedir.

Boşgezenyan

Tarih doktorası yazmak için bakir konu mu arıyorsun, al sana konu: Osmanlı Ermenilerinde soyadı devrimi. Tam tarihlerden emin değilim ama galiba 1820’lere dek Ermenilerde (tıpkı Türklerde olduğu gibi) soyadı pek yok. Ta eski zamanlardaki bey hanedanlarının soyadı var, Gamsaragan, Bagratuni, Knuni, Horhoruni, Mamigonyan gibi. Ama Osmanlı devrinde tipik olan, Sivaslı Agop oğlu Topal Krikor cinsinden künyeler. Derken 1830-40’lara doğru bütün Ermenilerin birden soyadına kavuştuğu görülüyor. Nasıl oldu? Neden ihtiyaç duyuldu? Kim karar verdi? Nasıl uygulandı? Vallahi bilmiyorum. Biri araştırsa da öğrensek. Hem belki Türk modernleşmesine de ilginç bir ışık tutar, yeni bir bakış açısı sağlar, kim bilir.

O devirde benimsenen soyadlarının yaklaşık üçte biri Türkçe meslek adıdır, bir o kadarı da yine Türkçe lakap. Mesleklere örnek: Terziyan, Dökmeciyan, Baklaciyan, Pekmezciyan, Saraçyan, Kemankeşyan, Kantarciyan, Hattatyan, Pastırmaciyan, Muskaciyan, Nalbantyan, Ozanyan, Hanciyan, Püskülciyan, Çırakyan. Lakaplar daha da renkli: Ağacanyan, Çulsuzyan, Çolakyan, Kabadayiyan, Kemiksizyan, Kemkemyan, Samurkaşyan, Tazegülyan, Kısacıkyan, Keloğlanyan, Kerametliyan, İngilizyan, Torlakyan, Toramanyan, Terlemezyan, Boşgezenyan (vallahi var, 1914 Meclisinde Halep mebusu). Fetvaciyan meslek midir lakap mıdır çözemedim. Bir miktar memleket adı var (Gürünliyan, Vanliyan, Edincikliyan vb.). Bir kısmı da Ermenice baba ve ata adından türetilmiş (Margosyan, Sarkisyan vb.). Hemen hemen tüm Ermeni soyadları bu dört gruptan birine giriyor.

20. yüzyıl başlarının daha milliyetçi ortamında Türkçe soyadlarını Ermeniceye çevirenler de olmuş. Mesela Sevortiyan görünce bilirsin ki aslı Karaoğlanyan’dır, Vosgeriçyan da Kuyumciyan.
Yan hemen hemen bütün Hintavrupa dillerinde karşımıza çıkan aidiyet sıfatı eki. Farsçada, Hintçede, Yunancada, Latincede aynen mevcut. İngilizce Italian (İtalya’ya mensup), Parisian (Paris’e ait), Edwardian (Edward’a ilişkin) sözcüklerindeki ek aynı ek. “Oğlu” demek değil, o zümreye mensup yahut ait demek.

Kelimebaz

• Sözlükçülük ince iş. Türkçenin Oxford English Dictionary gibi eksiksiz bir sözlüğü olsaydı ne büyük medeniyet olurdu ah!

• Türklerin eski dininde cennet ve cehennem yoktu tabii. Bu konseptle ilk önce Hıristiyan ve Maniheist dinleri sayesinde tanıştılar, o dinlerle beraber terimleri de Soğdlardan öğrendiler. Yes, Türkler Müslüman olmazdan önce Şamanist değildiler, arada iki üç kapıdan daha geçtiler, unutmamalı.
  

• Soğdca neymiş? 1000’li yılların başına dek Semerkant ve Buhara yöresinde yerli ahalinin konuştuğu dilmiş. İrani bir dil, yani Farsça ile akraba ama Farsça değil. İlk Türk hakanlığının resmî yazı dili, öyle anlaşılıyor ki Türkçe değil Soğdca idi. Türk devletlerinden birinin bıraktığı ilk yazılı anıt da bu dildedir, 6. yüzyıla ait Bugut yazıtı, Orhun yazıtlarından 200 sene daha eski. 

• İnsan ne kadar öğrense cehaletinin o kadar farkına varıyor, bilginin ne kadar sonsuz bir umman olduğunu biraz daha iyi kavrıyor.

• Türkçede bugün dilin temel kurallarından biri bildiğimiz küçük ses uyumu var ya, 17. yüzyıl sonlarında ortaya çıktı. Yani bugün nın/nin/nun/nün yahut dı/di/du/dü diye dörtlü çekim yaptığımız ekler daha önce ikili ses uyumuna tabiydi. Geçmiş zaman –di’si mesela geldi, güldi, saldı, kodı, yutdı, öldi diye söylenirdi. Sahiplik eki lu/lü idi, havalu, sevgilü, cebelü, canlu, develü, kitaplu vesaire.

• Dünyada hiçbir dil “gerçek” değildir, hepsi de “bozulmuş” çünkü. Aralıksız bozulmaya devam ediyorlar üstelik. Türkçe dedikleri dil neden BUGÜNKÜ insanların konuştuğu dil değil de 8. yüzyılda Ortaasyadaki insanların konuştuğu dildir? Eski olan makbulse neden mesela Orhun Türkçesidir de MÖ 2. yüzyıl yahut binyıl Türkçesi değildir? Aralıksız değişen bir sosyal organizmayı neden rastgele bir tarihte –hayali bir geçmişte- dondurma ihtiyacı duyarlar?

• Bugünkü Türkçede, türevin türevlerini, deyimleri filan boş verin, nisbeten sade tipte diyelim 30.000 kelime varsa, bunların yüzde 80 kadarı 1300’lü yıllardan bu yana dile giren kelimelerdir. En az bir o kadar kelime de aynı dönemde dile girip sonradan kaybolmuştur. Demek ki 700 yıldan beri her sene dile 60-70 yeni kelime girmiş ortalama bir hesapla.

• Devrim Tarihimizin ünlü anekdotlarındandır, bilir misiniz? 30 ve 31 Ekim 1922’de toplanan Meclis, saltanatı kaldırma kararını bir türlü alamaz; lehte ve aleyhte konuşanlar olur. Bunun üzerine Başkumandan Paşa bir masanın üzerine çıkıp gereken uyarıyı yapar. “Efendiler,” der, “bu iş hakla hukukla olmaz. Güç meselesidir. Saltanat her halükârda kaldırılacaktır. Terbiyenizle bu gerçeği kabul ederseniz iyi olur, yoksa ihtimal bazı kafaların kesilmesi gerekir.” Bunun üzerine Ankara Mebusu Mustafa Efendi (Beynamlı) söz alır, “Biz meseleyi başka nokta-i nazardan telakki ediyorduk efendim,” der. “İzahınızdan tenevvür ettik.

Sel / Sal

Türkçede 1930’lardan önce –sel/–sal diye bir ek yok: nokta! 

Derin bir yaratıcılığın eseri olan –sel/–sal eki yanılmıyorsam ilk olarak 1932 veya 33’te Fransızca universel sıfatına karşılık Çankaya’da icat edilen evrensel sözcüğünde kullanılmış. Fransızca kelimeyle benzerliği tesadüftür desek belki anlaşılır, belki rakı da yardım etmiştir. Ondan sonra Öztürkçülere gün doğmuş, tecimsel, kamusal, ulusal, arsıulusal, tinsel, cinsel, siyasal, yazınsal, dirimsel, özdeksel, artık Allah ne verdiyse dayamışlar.

Bugünkü Türkçede artık iyice yerleşti. İtiraf edeyim, lazım oldukça ben de kullanıyorum. Sonuçta kelimelerin nesebi beni ilgilendirmiyor; ilgilendirmiyor dediysem değeryargısal açıdan yani. Kullandığım kelimenin aslı ister Arapça olsun, ister Öztürkçe, ister uydurmasyonca, muhatabıma derdimi anlatıyorsa nüfus kâğıdından bana ne?