Türkçede light diye bir sözcük var mı? Vallahi herkes kızacak gene ama bana sorarsanız var. 1990’ların ortasıydı yanılmıyorsam, o ara çıkıp sönen semi-entel gazetelerden birine “Cumhuriyet light” diye isim takmışlardı. O günden beri hep bir şeylerin laytı çıkıp duruyor –light mayonez, light şarap, light terminoloji, light egzersiz, light erkek, light darbeci, yüzlercesi var. “Herhangi bir ürünün hafif veya az güçlü çeşidi” diye tanımlanabilir sanırım.
İngilizce değil bir kere, unutun.
Mesela light erkek İngilizcede bir anlam ifade etmez (light male?). Buna karşılık İngilizcede herhangi bir şeyin hafifi light olur, çanta, taş, bulut, hastalık vs, bu da Türkçe kullanıma uymaz. İngilizceden gelmiş evet ama buranın şartlarına intibak etmiş, asimile edilmiş ya da edilmek üzere diyeceğiz mecburen.
Uzun vadede kalır mı gider mi bilmem. Ama 2009 yılı itibariyle geçerli Türkçenin sözlüğünü yap desen bunu da katmak gerekir bana sorarsanız. TDK sözlüğünde labros var (lapina balığının büyük cinsi), lanarkit var (bir mineral), laskine var (bir iskambil oyunu), lavdanom var, laza var (bal koymaya yarayan küçük tekne). Son on senede bir Allahın kulu bunları yazıda kullandıysa şaşarım. Lightı bilemedin üç günde bir her gazetede en az bir kere görüyorum. E, hangisi Türkçe?
●
Peki problem ne? Problem şu. Türkçede 1983-85 gibi bir tarihte sessiz sedasız bir devrim oldu. O güne kadar usul, İngilizceden gelen kelimeleri Türkçe telaffuza göre açıp yazmaktı (tramvay, fayrap, flört, centilmen, folklor, futbol, gol, aut, taç, şut vb.). Memlekete aniden sihirli değnek değmiş gibi bu usul oybirliğiyle kıroluk sayılıp kaldırıldı, yeni giren kelimeler orijinal imlayla yazılmaya başladı. Şimdi imeyl, dilit, vörldsiris, aysti, praymtaym, çizkeyk yazın bakın millet neresiyle gülüyor.
Bakın şu işe. Kovboy oluyor (çünkü 1980’lerden eski) ama vestırn olmuyor, western oluyor. Aynı İngilizce kelime 80’den önce futbol terimi olarak gelmiş, aut olmuş, 85’ten sonra moda terimi olarak gene gelmiş, bu sefer out olmuş. Neden? Çünkü moda değişmiş, fonetik imlaya göre yazmak out olmuş, o kadar basit. Merak etmeyin, “aut” yazımı da alt tarafı 1928 modasıdır, “daha Türkçe” filan değildir, olsa olsa “erken 20. yüzyıl Türkçesi”dir, hepsi bu.
Light da Türkçeye 90’larda değil 70’lerde girmiş olsaydı doğru imlası layt olurdu. Nasıl slayt var, ofsayt var, öyle.
Siz daha Türkçenin imlası fonetiktir, “yazıldığı gibi” okunur sanın! Dünyada hiçbir dil uzun vadede böyle bir şeyi koruyamamış. Türkçenin de fonetik imlayı koruması mümkün değil, koruyamayacak.
İngilizce değil bir kere, unutun.
Mesela light erkek İngilizcede bir anlam ifade etmez (light male?). Buna karşılık İngilizcede herhangi bir şeyin hafifi light olur, çanta, taş, bulut, hastalık vs, bu da Türkçe kullanıma uymaz. İngilizceden gelmiş evet ama buranın şartlarına intibak etmiş, asimile edilmiş ya da edilmek üzere diyeceğiz mecburen.
Uzun vadede kalır mı gider mi bilmem. Ama 2009 yılı itibariyle geçerli Türkçenin sözlüğünü yap desen bunu da katmak gerekir bana sorarsanız. TDK sözlüğünde labros var (lapina balığının büyük cinsi), lanarkit var (bir mineral), laskine var (bir iskambil oyunu), lavdanom var, laza var (bal koymaya yarayan küçük tekne). Son on senede bir Allahın kulu bunları yazıda kullandıysa şaşarım. Lightı bilemedin üç günde bir her gazetede en az bir kere görüyorum. E, hangisi Türkçe?
●
Peki problem ne? Problem şu. Türkçede 1983-85 gibi bir tarihte sessiz sedasız bir devrim oldu. O güne kadar usul, İngilizceden gelen kelimeleri Türkçe telaffuza göre açıp yazmaktı (tramvay, fayrap, flört, centilmen, folklor, futbol, gol, aut, taç, şut vb.). Memlekete aniden sihirli değnek değmiş gibi bu usul oybirliğiyle kıroluk sayılıp kaldırıldı, yeni giren kelimeler orijinal imlayla yazılmaya başladı. Şimdi imeyl, dilit, vörldsiris, aysti, praymtaym, çizkeyk yazın bakın millet neresiyle gülüyor.
Bakın şu işe. Kovboy oluyor (çünkü 1980’lerden eski) ama vestırn olmuyor, western oluyor. Aynı İngilizce kelime 80’den önce futbol terimi olarak gelmiş, aut olmuş, 85’ten sonra moda terimi olarak gene gelmiş, bu sefer out olmuş. Neden? Çünkü moda değişmiş, fonetik imlaya göre yazmak out olmuş, o kadar basit. Merak etmeyin, “aut” yazımı da alt tarafı 1928 modasıdır, “daha Türkçe” filan değildir, olsa olsa “erken 20. yüzyıl Türkçesi”dir, hepsi bu.
Light da Türkçeye 90’larda değil 70’lerde girmiş olsaydı doğru imlası layt olurdu. Nasıl slayt var, ofsayt var, öyle.
Siz daha Türkçenin imlası fonetiktir, “yazıldığı gibi” okunur sanın! Dünyada hiçbir dil uzun vadede böyle bir şeyi koruyamamış. Türkçenin de fonetik imlayı koruması mümkün değil, koruyamayacak.
