Roman Sanatı

Roman, sanatların en yalnızıdır. İlk sayfadan son sayfaya kadar tek başına yoğun üretim gerektirdiğinden romancılar hep kardeşsiz, "tek çocuk" olarak kalırlar. Bizler ekip çalışması nedir bilmeyiz. Başkalarıyla ortak üretmenin inceliklerine vâkıf değiliz. Kendimizi bir hayal dünyasının merkezine yerleştirip, oradan yazıyoruz. Haftalar, aylar, mevsimler, bazen seneler boyu hayali roman karakterlerimize annelik ve babalık ederek yaşıyoruz.Yeterince semiz olan egolarımız daha da şişiyor roman yazarken. Ben bu yaşa geldim, bir romancının bir başka romancı hakkında olumlu iki çift kelime ettiğine henüz pek tanık olamadım (kıymetli istisnalar hariç). Hele iki yazar benzer alanlarda, benzer stillerde yazıyorsa! Hele benzer yaş gruplarından ya da yaşam tarzlarından geliyorlarsa, mümkünü yok birbirlerini beğenmezler! O onu "hırslı" olmakla eleştirir, beriki onu "daha da hırslı" olmakla itham eder.

6 Important Things You Should Know About How Your Brain Learns

Whether you want to learn a new language, learn to cook, take up a musical instrument,or just get more out of the books you read, it helps to know how your brain learns. While everyone learns slightly differently, we do have similarities in the way our brains take in new information, and knowing how this works can help us choose the most efficient strategies for learning new things.

Here are six things you should know about the brain’s learning systems.

1. We take in information better when it’s visual

The brain uses 50% of its resources on vision.

Think about that for a minute. Half of your brain power goes to your eyes and the processes in your brain that turn what you see into information. The other half has to be split up among all the other functions your body has.

Vision is not only a power-hungry sense, but it trumps our other senses when it comes to taking in information.

A perfect example of this is an experiment where 54 wine aficionados were asked to taste wine samples. The experimenters dropped odorless, tasteless red dye into white wines to see whether the wine tasters would still know they were white based on the taste and smell. They didn’t. Vision is such a big part of how we interpret the world that it can overwhelm our other senses.

Another surprising finding about vision is that we treat text as images. As you read this paragraph, your brain is interpreting each letter as an image. This makes reading incredibly inefficient when compared to how quickly and easily we can take in information from a picture.

More than just static visuals, we pay special attention to anything we see that’s moving. So pictures and animations are your best friends when it comes to learning.

Action: Find or make flash cards with images on them. Add doodles, photos, or pictures from magazines and newspapers to your notes. Use colors and diagrams to illustrate new concepts you learn.

2. We remember the big picture better than the details

When you’re learning lots of new concepts, it’s easy to get lost in the barrage of information. One way to avoid being overwhelmed is to keep referring back to the big picture. This is probably where you’ll start with something new, so coming back to explore how the new concept you just learned fits into that big picture can be helpful.

In fact, our brains tend to hang onto the gist of what we’re learningbetter than the details, so we might as well play into our brains’ natural tendencies.

When the brain takes in new information, it hangs onto it better if it already has some information to relate it to. This is where starting with the gist of an idea can be helpful: it gives you something to hang each detail on as you learn it.

I read a metaphor about this concept once that I loved: imagine your brain is like a closet full of shelves: as you add more clothes they fill up more of the shelves and you start categorizing them.

Now if you add a black sweater (a new piece of information) it can go on the sweater shelf, the black clothes shelf, the winter clothes shelf, or the wool shelf. In real life you can’t put your sweater on more than one shelf, but in your brain that new piece of information gets linked to each of those existing ideas. You’ll more easily remember that information later because when you learned it you related it to various other things you already knew.

Action: Keep a large diagram or page of notes handy that explains the big picture of what you’re learning and add to it each major concept you learn along the way.

3. Sleep largely affects learning and memory

Studies have shown that a night of sleep in-between learning something new and being tested on it can significantly improve performance. In a study of motor skills, participants who were tested 12 hours after learning a new skill with a night of sleep in-between improved by 20.5%, compared to just 3.9% improvement for participants who were tested at 4-hour intervals during waking hours.

Naps can improve learning just like a full night of sleep can. A study from the University of California found that participants who napped after completing a challenging task performed better when completing the task again later, compared to participants who stayed awake in-between tests.

Sleeping before you learn can also be beneficial. Dr Matthew Walker, the lead researcher of the University of California study, said “Sleep prepares the brain like a dry sponge, ready to soak up new information”.

Action: Try practicing your new skill—or reading about it—before going to bed or taking a nap. When you wake up, write some notes on what you remember from your last study session.

4. Sleep deprivation significantly reduces your ability to learn new information

Sleep deprivation is a scary thing. Because we don’t fully understand sleep and its purpose yet (though we have some ideas) we don’t always respect our need for sleep.

But although we can’t say definitively what sleep does for us, we know what happens if you don’t get enough. Sleep deprivation makes us play it safe by avoiding risks and leaning on old habits. It also increases our likelihood of being physically injured, since our bodies don’t perform as well when we’re tired.

Most importantly for learning: sleep deprivation can cut your brain’s ability to take in new information by almost 40%. Compared to getting a good night’s sleep and waking up refreshed and ready to learn, an all-nighter doesn’t seem worth the effort.

A Harvard Medical School study found that the first 30 hours after learning something are critical, and sleep deprivation during this time can cancel out any learning benefits of getting a full night’s sleep after those 30 hours are up.

Action: Forget all-nighters. Save practice and study sessions for days when you’re alert and well-rested. And definitely avoid sleep deprivation right after learning something new.

5. We learn best by teaching others

When we expect to have to teach other people what we’re learning, we take in new information better. We organize it better in our minds, remember it more correctly, and we’re better at remembering the most important parts of what we’ve learned.

One study told half the participants they would be tested on the information they were learning, and told the other half they would have to teach someone else what they learned. Both sets of participants were tested on the information and didn’t have to teach anyone else, but the subjects who thought they’d be teaching others performed better on the test.

The study’s lead author, Dr. John Nestojko, said the study implied that students’ mindsets before and during learning can make a big difference to how well we learn new information. “Positively altering a student’s mindset can be effectively achieved through rather simple instructions,” he said.

Though we don’t realize it, learning with the idea that we’ll have to teach this information later tends to invoke better methods for learningsubconsciously. For instance, we focus on the most important pieces of information, the relationships between different concepts, and we carefully organize the information in our minds.

Action: Keep a notebook or blog where you write about what you’ve learned. Write about each new concept you learn as if it’s a lesson for others.

6. We learn new information better when it’s interleaved

A common learning approach is what UCLA researcher Dick Schmidt calls ‘block practice’. When you practice or focus on learning one particular thing over and over, that’s block practice. For instance, you might study history for a few hours in a row, or practice just your serve in a tennis lesson.

Schmidt advocates a different approach to learning called interleaving, which mixes up the information or skills you practice. Another UCLA researcher, Bob Bjork, studies interleaving in his psychology lab. One of his experiments involves teaching participants about artistic styles by showing them a series of images on a screen. Some of the participants are exposed to block practice of artistic styles (all 6 examples of a painter’s style are shown before moving on to another painter’s style), while others have their images interleaved (examples of different painter’s styles are mixed in together).

When the two groups are tested afterwards on how well they can recognize a painter’s style in a painting they haven’t seen before, the interleaving group usually scores around 60%, while the block group scores around 30%.

Surprisingly, around 70% of the participants in this experiment say they think the block practice was most effective in helping them learn. Clearly we have some work to do to understand what helps us learn best.

Bjork believes interleaving works better because it plays into our natural abilities to recognize patterns and outliers. When applied in the real world it also provides an opportunity for us to review information regularly, as we interleave what we already know with new information.

Some examples for interleaving could be cycling through three different subjects you need to study before exams, practicing speaking, listening, and writing skills of a foreign language in tandem rather than in blocks, or practicing your forehand, backhand, and serves in a single tennis lesson rather than setting aside one lesson for each.

Action: When you’re learning or practicing a new technique, practice it interleaved with other techniques. For instance, if you’re practicing a particular golf swing, practice other swings at the same time to mix it up. If you’re learning new information, mix in information you already know—old vocabulary words and new when you’re learning a foreign language, for instance.

***

As Bob Bjork says, we all need to become smarter learners. “In almost any job, you have to keep managing some new kind of technology,” he said, so “just knowing how to manage your own learning is very important”.

Belle Beth Cooper/Crew

Firarperest

Kemirir ruhumuzu hırslarımız, kariyer, şöhret veya para pul telaşımız. Bir fare gibi sessiz, derinden ve sinsice. Ufak ufak ısırıklarla kemirir içimizi rekabet duygusu. İktidar iptilası yer bitirir insanı. Bir koltuğa sevdalanmak tüketir adamı. Tuzaklarla doludur bu hayat. Nefsimizin tuzaklarıyla. Düşer düşer çıkarız. Dizlerimiz yara bere içinde. Şair bile olsan bu böyle. Önemli olan nefsin çukurlarına düşmemek değil, düşünce çıkabilmeyi becermektir.

**
Bir tartışmadır gidiyor gırla. Çetin, kutuplaşmacı, kırıcı sözler telaffuz ediliyor ortada, siyaset ve medya meydanlarında. Her kırılan daha çok kırıyor karşıdakini. Hırpalıyoruz kendimizi, birbirimizi milletçe, memleketçe. Birbirimizden "öteki"ler yaratıyoruz. Anlamadan dışlıyor, görmeden kapatıyor, tanımadan etmeden sevmediğimize kanaat getiriyoruz. Ha bire farklılıklarımıza yoğunlaşıyoruz, zerre kadar ortak noktamız yokmuş gibi davranarak. Birbirimizi "bizden olanlar" ve "bizden olmayanlar" diye ikiye ayırıyoruz. Arada kalanlara ya da herhangi bir kutba ait olmayı reddedenlere şüpheyle yaklaşıyoruz. Arafta kalanları anlayamıyor, öteliyoruz.

**
Eli kalem tutanlardan olmaya niyet ettim vakti zamanında. Niyet demek, "vardık" demek değil asla. Bir şey "olduk" yahut bir paye "edindik" veya yaptık-ettik-başardık demek değil kat'a. Türkçenin belki de en güzel kelimelerinden biridir "niyet etmek. Kolay kolay başka dillere çeviremezsin. Oruç tutan insan mesela, "oruçluyum" demez, "niyetliyim" der. Sen niyet edersin samimiyetle; yürürsün kendi yolunda, elinden geldiğince. "Öğrenenler"den olmak istersin, "bilenler"den değil. Niyetin sana rehberlik eder. Adım adım, aşama aşama...

**
On bir yaşında gittiğim İspanya'da seneler boyu kadınların kamusal alandaki etkinliğini görmek bende derin izler bıraktı. En az bunun kadar bana hayret veren bir başka şey daha vardı: Engellilerin gündelik hayata yoğun katılımı. Madrid'de sokaklarda, mağazalarda, sinemalarda, lokantalarda ve işyerlerinde ne kadar çok engelli insanın olduğunu gördüm. Sadece fiziksel engelliler değil, aynı zamanda zihinsel engelliler de dışarıda, hayatın içindeydi. "Görünmez" değillerdi. Kimse "utanmıyor", "saklamıyor", "yok saymıyordu.

Belki farkında değiliz ama bu kadar çok zihinsel ve fiziksel engelli insanı hayatın her aşamasında, şehrin her noktasında görmeye alışkın değil bizim gözlerimiz. Bu bizim kendi ayıbımız. Kendi kusurumuz. Engelli insanların hayata dört dörtlük katılmalarının önünde doğuştan ya da sonradan bir "mâni" varsa şayet, bizim önümüzde de daha büyük bir "zihinsel mâni" var aşmamız gereken.

**
Erkek genellikle güneş gibidir. Ya batar ya çıkar. İktidar peşinde, ya kazanır ya tepetaklak yuvarlanır. Net, berrak, sade ve yalın. Kadın ise ayın halleri gibidir. Parlarken bile bir yanı karanlıkta kalır. En görünür olduğu zamanlarda bile bir parçası bulutların ardında... Kadın muammadır.

**
Kadınları sevmeyen kadınlık hallerinin ilk ipuçları aslında çocuklukta yatar. Biyolojik sebeplerden ya da genlerden ötürü değil, yetiştirilme ve sosyalleşme biçimlerimizden ötürü. Hani hep prenses olmak üzere yetiştiriliyoruz ya, her masalın da malum on değil, yüz değil, bir tek prensesi vardır. Kız çocukları masallardan sadece "güzel" ve "prenses" olmaları gerektiğini değil, rekabeti de öğrenir. Külkedisi ve ablaları, Pamuk Prenses ve üvey annesi... Kadınlar masallarda hep hemcinsleriyle uğraşır.

Yalnızlık Efendi

Bilmem Yalnızlık Efendi ile aranız nasıl? Benim oldum olası iyidir. Severim kendisini, zannımca o da benden memnundur. Yalnızlık Efendi uzunca boylu, titiz, temiz ve bakımlıdır. Çok yakışıklı sayılmaz belki, fakat hayli alımlıdır. Kıyafetlerini nerede diktirir bilmem, ama giyimi kuşamı farklıdır. Hayatımda tanıdığım en donanımlı, en kültürlü, ayakları en çok yere basan varlıklardan biridir. Okumayı, düşünmeyi ve hayal etmeyi sever; haftada en az üç kitap bitirir. Tefekkürü de bilir, tevekkülü de. Özgüveni yüksektir, kendi kendine yeter. Kimseye yalakalık etmez, hesap kitap yahut pazarlık ve çıkar işlerinden hazzetmez. Elâlemin nabzına göre şerbet vermez, kula kulluk etmez. Vefalıdır. Sadıktır. Kendisine yapılan iyilikleri asla unutmaz, ama kötülüklere gelince hafızası balıkların hafızasına döner; kemlikleri ve kinleri çabuk unutur. Kimseyle düşmanlığı yoktur. Kancıklık sevmez. Dedikodu etmez. Başkasının gölgesine muhtaç olmadan tek başına yaşayan hür ve gür bir ağaç gibidir. Canı sıkılınca duvarında asılı eski bir yazıya bakar; kim bilir hangi mahir hattatın elinden çıkma yazıda şöyle yazar: "Bu da Geçer Ya Hu." Yalnızlık Efendi yazıyı okurken gülümser, yarı mahcup, yarı mağrur. Ne zaman ona insanlardan ya da dış dünyanın çarkından şikâyet etmeye kalksam, eliyle savuşturur sözlerimi. "Boş versene ya hu" der. "Yalnız geldik bu dünyaya. Sanki yalnız gitmeyecek miyiz?" Gerçi şahidim, zaman zaman onun da içinin daraldığı olur. Yalnızlık Efendi en çok başkalarıyla karıştırılmaktan rahatsızdır. Yalnızlık, "Issızlık" demek değildir. Issızlık Efendi başka mahallede yaşar. Biraz huysuz bir tiptir. Hani bahçesine kaçan topları kesmeye kalkan aksi ihtiyarlar var ya, onlardandır. Bizimkiyle ara sıra selamlaşırlar o kadar. Keza Yalnızlık, "Kimsesizlik" demek de değildir. Kimsesiz Efendi şehrin dışında bir mağarada yaşar. Saçı sakalı birbirine karışmış. Bizimkiyle kırk yılda bir karşılaşırlar o kadar. Yalnızlık ne Issızlıktır ne Kimsesizlik. Yalnızlık insana en çok başkalarıyla çevriliyken gelen bir histir ki, kimileri buna "etraf kalabalıkken kalbin yalnız olması hali" derler.

Gerilim Hikayelerinin Sakin Ustaları

Romanlar ve romancılar bir toplumun ruh haline yakından ayna tutar. Rus edebiyatı Rus toplumunun, İngiliz edebiyatı İngiliz toplumunun karakteristik özelliklerini yansıtır. Ama işte bazen de edebiyat, içinden çıktığı kültüre ayna tutmaz. Kendi başına apayrı bir yansıma, suda bir başka suret yaratıverir.

Öyleyse bir ülkede yazılan romanlar ya da çekilen filmler o ülkenin dokusunu mu yansıtır? Yoksa bambaşka bir gerçeklik mi kurar uzayda bir yerde, uçsuz bucaksız bir hayal âleminde? Mesela aşk romanları ya da aşk filmleri, kadın erkek ilişkilerinin en rahat yaşandığı yerlerde mi yapılır daha çok? Yoksa en zor yaşandığı yerlerde mi?

Soruyu tersinden soralım: Bir yazar ya da yönetmen yaşadığı ve bildiği şeyleri mi anlatır? Yoksa hiç bilmediklerini mi?

Peki ya gerilim romanlarının en çok yazıldığı ülke hangisidir dersiniz?

Afganistan mı? Irak mı? Ya da İran mı? Çin mi? Kore mi? Bünyesinde köklü çelişkiler barındıran Rusya mı? Meksika mı? Güney Amerika ülkeleri mi? Gerilim, korku ve cinayet edebiyatı, acaba dünya üzerinde çatışmaların ya da gerginliklerin en yoğun olduğu yerlerde mi yazılır? Yoksa...

Son senelerde tüm dünyada bir furyadır esmekte. Peş peşe gerilim romanları basılıyor. Bu tür kitapları kaleme alan yazarların önemli bir kısmı Amerika'dan ve Japonya'dan çıkıyor. Nedenleri hakkında düşünmeye değer. Ama işte bir bölge daha var ki, buradan bu kadar çok cinayet romanı çıkması hayli şaşırtıcı: İskandinav ülkeleri!

İskandinav ülkeleri, dünya üzerinde mutluluk, konfor ve refah ölçümlerinde hep ilk sıralarda çıkar. Dünya Barış Endeks'i (Global Peace Index) Danimarka'yı yeryüzündeki en barışçıl ikinci ülke, Norveç'i de gene aynı kategoride üçüncü ülke ilan etti. Listenin hemen altında tabii ki İsveç vardı. Böylece İskandinav ülkeleri "dünyadaki en barış ve huzur dolu yerler" olma sıfatını gene elden bırakmadı. Hayatın medeni, sistemin demokratik, insanların nazik olduğu yerler buraları. En azından, yeryüzündeki başka yerlerle kıyaslandığında. Keza Cambridge Üniversitesi'nin yaptığı bir başka ilginç araştırmaya göre, İskandinav ülkeleri, vatandaşların devletle en barışık ve hayatlarından en memnun olduğu ülkeler sayılıyor. 1'den 10'a kadar bir cetvel üzerinde, Danimarkalıların ortalama mutluluk oranları 8,3, Finlandiyalıların ise 8,1.

Peki öyleyse bu ülkelerde bu kadar çok sayıda cinayet romanı yazılmasını nasıl açıklayacağız? Ne oluyor da bu kadar sakin, barışçıl, demokratik topraklardan böyle gerilim, entrika, kan ve şiddet dolu kitaplar çıkıyor? Ve niye?

Bu konuda üç farklı teorim var.

1. Rahat Batar Teorisi:

Hayatın kolay, sakin ve dingin olduğu yerlerde insanlar bir süre sonra sıkılmaya başlar. Düşünsenize, ne trafik derdi, ne geçim sıkıntısı, ne çarpık bürokrasi, ne fırsat eşitsizliği... Sokakta yabancılar birbirine gülümsüyor, arabalar birbirine yol veriyor; her gün bir öncekinin benzeri bitimsiz bir kolaylık ve rahatlık içinde akıyor. Gündelik yaşamın ritmini tekdüze bulan yazarlar ise hayal âlemlerinde gezinmeye, uçuk kaçık kurgular yapmaya daha yatkın oluyor. Bu teoriye göre bir yerde hayat ne kadar renksiz ve bilmecesiz ise oranın sanatı da tam tersine o kadar renkli, gerilimli olabiliyor.

2. Komşunun Tavuğu Komşuya Kaz Görünür Teorisi:

Her türlü nimetin ve fırsatın altın bir tepsi içinde önünüze konduğunu düşünün. Bir süre sonra tepsinin içindekiler gözünüzde vasatlaşır. Aklınız tepside olmayan şeylerde kalır. Yani komşularınızın bahçesindeki tavuklarda. Ortalama bir İskandinav vatandaşı doğuştan birtakım temel hak ve özgürlüklerle donanmakta. Sağlık sigortasından işsizlik yardımına, kaliteli bir eğitimden iş imkânlarına... Tepside bunları hazır vaziyette bulan yazarlar ve sanatçılar ise gözlerini kapayıp komşularının tepsilerinde olan hikâyelere öykünürler. Böylece İskandinav bir yazar gibi değil, Rus ya da Çinli bir yazar gibi yazmaya başlarlar. Ortaya o toplumla ilgisi olmayan, ama aslında o toplumdan beslenen tuhaf bir sanat ve edebiyat türü çıkar.

3. Güneş Girmeyen Eve Cinayet Romanı Girer Teorisi:

İskandinav ülkeleri her ne kadar müreffeh, barışçıl ve sakin yerler olsalar da, havanın devamlı kapanık, gökyüzünün kurşuni ve kasvetli olduğu topraklardır aynı zamanda. Hava şartlarının ise, malum, insanlar üzerinde doğrudan etkisi var. (Bütün bunları 600 sene evvel yazan Tunuslu sosyolog ve siyaset bilimci İbn Haldun'un ruhu şad olsun!) Hava kasvetengiz, geceler bu kadar uzun ve esrarengiz olunca, yazarlar da romantik romanlar değil, gerilim romanları yazıyor.

Bazen düşünmeden edemiyorum. Bugün İskandinav ülkelerinde son derece başarılı gerilim romanları yazan genç kuşak yazarları bir aylığına İstanbul'a getirsek... Bu koskoca gayya kuyusunda, patırtı ve hengâme çıkınında; 12 milyon tıp tıp atan yürek ve üst üste dizili yapılar arasında; dolmuş-taksi-otobüs-köprü trafiği derken harala gürele her gün bir telaş ve koşturmaca içinde bir ay yaşasalar...

Sonra döndüklerinde nasıl romanlar kaleme alırlar acaba? Hayatlarında daimi bir gerilim olsa bir daha gerilim kurgusu yapabilirler mi?

Düşüş

Ama adam ayrılır ayrılmaz, suskunluğun yükü sanki bir kat daha çöktü kadının üzerine, sanki yüksek tavanı tek başına sırtında taşıyacak, bastırmakta olan karanlığı tek başına uzakta tutacaktı. O güne dek hiçbir zaman yalnız kalmadığı için bir tek kişinin bile kendisi için ne kadar önemli olduğunu hiç bilmemişti. Hava nasıl hissedilmezse insanları da öyle değerlendirmişti hep, ama şimdi, yalnızlıktan boğazı düğümlenirken, o insanlara ne kadar ihtiyacı olduğunu hissediyor, yalan söyleseler de aldatsalar da onların ne kadar önemi olduğunu anlıyor, salt onların yanında olmasının bile kendisine neler hissettirdiğini, onların tasasızlığını, güvenlerini ve neşelerini nasıl benimsediğini anlıyordu. Onlarca yıl insanların arasında yüzmüş, ama bu dalgalardan beslendiğini, onların kendisini taşıdığını hiç bilmemişti, şimdi, bir balık gibi yalnızlığın kıyılarına fırlatıldığında çaresizlik ve şahlanmış acılar içinde çırpınıyordu.

Bir Garip Grip

Çoğu insan sakınılabilecek gıda kaynaklı hastalıkların oranlarından neden haberdar (ve öfkeli) değil bilemiyorum. Belki de etlerde (özellikle tavuk etlerinde) patojenlere çok sık rastlandığından bu vakalar arka planda kaybolup gitmeye yüz tutuyor.

Nasıl olursa olsun, neyin peşinde olduğunuzu biliyorsanız patojen sorunu gözden kaçmaz. Örneğin, bir dahaki sefere arkadaşlarınızdan biri aniden "grip" olursa -millet bunu bazen gastrit diye yanlış teşhis eder- birkaç soru sorun. Arkadaşınızın hastalığı, kusma ya da ishal şeklinde ve ardından bir rahatlamanın geldiği şu gelip geçici "yirmi dört saatlik grip" vakalarından mıydı? Teşhisi çok kolay olmasa da bu soruya verdiği cevap evet ise arkadaşınız büyük olasılıkla grip falan değildi - muhtemelen, CDC tahminlerine göre Amerika'da her yıl rastlanan 76 milyon gıda kaynaklı hastalık vakasından biriydi. Arkadaşınız hastalık kapmaktan ziyade, hastalığı yemişe benziyor. Ve bu mikrobun sınai bir çiftlik tarafından yaratılmış olması kuvvetle muhtemel.”

Küresel Sofra

Bir dahaki sefere sofraya oturduğunuzda, masada sizinle beraber dokuz kişi daha olduğunu ve hep birlikte dünyadaki tüm insanları temsil ettiğinizi hayal edin. Ülkelere göre tertiplersek, sofra dostlarının ikisi Çinli ve ikisi Hindistanlı olacak; beşinci ise Kuzeydoğu, Güney ve Orta Asya'daki diğer ülkeleri temsil edecek. Altıncı kişi Güneydoğu Asya ve Okyanusya ülkelerini temsilen orada bulunacak. Yedincisi, Sahara Çölü'nün güneyindeki Afrika ülkelerini ve sekizincisi, Afrika'nın geri kalanı ile Ortadoğu ülkelerini temsil edecek. Dokuzuncusu Avrupa ülkelerini temsil edecek. Güney, Orta ve Kuzey Amerika'yı temsil eden son sandalye sizin için.

Eğer sandalyeleri yerel dillere göre pay edersek, sadece “Çince konuşanların kendi temsilcisi olurdu ve İngilizce ve İspanyolca konuşanların bir sandalyeyi paylaşması gerekirdi.

Dinlere göre tertiplenirse, üç kişi Hristiyan, iki kişi Müslümandır ve üç kişi Budizm, geleneksel Çin dinleri veya Hinduizm'le ilgili olacaktır. Diğer iki kişi, geri kalan dinleri veya dini inanışı olmayanları temsil edecektir.

**
ABD, masa nüfusa göre tertip edildiğinde bir sandalye kapmanın yakınından bile geçmiyorken, insanlar tükettikleri yiyeceğe göre oturtulsaydı iki ila üç sandalyeye sahip olacaktı. Kimse yemek yemeyi bizim kadar sevmiyor ve bizler yediklerimizi değiştirirsek, dünya değişecek.

**
Hepimizin yemek yediği küresel sofradaki oturma düzeni ve porsiyonlar değişiyor. Soframızdaki iki Çinlinin yediği et miktarı on beş-yirmi yıl öncesine kıyasla dört katı arttı - artmaya da devam ediyor. Bu arada, sofrada temiz içme suyu bulamayan iki kişi Çin'e kötü kötü bakmakta. Bugün, hayvansal gıdalar Çin'deki beslenme içeriğinin yüzde 16'sını oluştursa da sınai besiciler, bu ülkedeki su tüketiminin yüzde 50'sinden sorumlu ve şu anda Çin'deki su sıkıntısı küresel bir sorun haline gelmiş durumda. Soframızda yeteri kadar yiyecek bulamayan umutsuz kişi, dünyanın ABD-tarzı et yemeye doğru koşması karşısında giderek daha çok endişe duyuyor çünkü yaşamak için bel bağladığı tahılı bulması bu yüzden daha da güçleşiyor. Daha fazla et demek, daha fazla tahıl ihtiyacı, dolayısıyla tahıl üzerinden savaşan daha fazla insan demektir. 2050 yılına gelindiğinde, dünyadaki çiftlik hayvanları dört milyar insanın tükettiği kadar yiyecek tüketiyor olacak. Gidişat, masamızda aç olan kişi sayısının birden rahatlıkla ikiye çıkabileceğini gösteriyor (açlık çeken insan sayısı, her gün 270.000 artıyor.) Hal böyleyken, obezler bir sandalye daha edinecek. Yakın bir gelecekte, küresel sofranın çoğu sandalyesini obez veya yetersiz beslenenlerin kapacağını hayal etmek oldukça kolay.

Hayvan Yemek

Hayvanlara iyi muamelenin önemi ve olmayacak derecede düşük fiyatlı sınai çiftlik etleri konusunda söylediği her şeye katılıyorum. Eğer hayvan ve özellikle sığır tüketilecekse ot besili, mera hayvanlarının yenmesi gerektiği fikrini kesinlikle destekliyorum. Ancak görmezden geldiğimiz bir sorun var: Neden hayvan yiyelim ki?

Öncelikle çevre şartlarını ve gıda krizini düşünün: Et yemekle yığınla yemeği çöpe atmak arasında etik açıdan hiçbir fark yoktur, çünkü yediğimiz hayvanlar tükettikleri yemin ancak küçük bir parçasını et kalorisine dönüştürebiliyor - bir hayvanın bir kalorilik hayvan eti üretebilmesi için altı ila yirmi altı kalorilik yemlenmesi gerekiyor. ABD'de yetiştirdiğimiz mahsulün büyük kısmı hayvanlara yediriliyor -bunlar insanları beslemek ya da yaban hayatı korumak adına kullanabileceğimiz toprak ve gıdalardır- ve bu dünyanın her yerinde böyle, yıkıcı sonuçlarıyla beraber elbette.

BM gıda özel temsilcisi bir milyara yakın insan açlık çekerken 100 milyon ton tahıl ve mısırın etanole dönüştürülmesini "insanlık suçu" olarak niteledi. Bu durumda, korkunç düzeyde açlık çeken 1,4 milyar insanı beslemeye yetip de artacak miktarda -her yıl 756 milyon ton- tahıl ve mısır kullanan hayvan besicileri nasıl bir suç işlemektedir peki? Bu 756 milyon tona, 225 milyon tonluk küresel soya hasadının yüzde 98'inin çiftlik hayvanlarına yedirilmesi dahil değildir üstelik. Bu muazzam yetersizliğe destek veriyorsunuz ve dünyadaki fakir insanlara karşın gıda fiyatlarını yükseltiyorsunuz; eti sadece Niman Çiftliği'nden yiyor olsanız bile bu böyle. Çevrenin gördüğü zarar veya hayvan refahı bir yana, bu yetersizlik et yemeyi bırakmamdaki başat sebeptir.

Bazı besiciler, tarıma elverişli olmayan ancak sığır yetiştirebileceğiniz veya hasadın kötü olduğu zamanlarda sığır besleyebileceğimiz marjinal habitatlar bulunduğunun altını çizmek istiyor. Aslında bu savlar gelişmekte olan dünya ülkeleri için geçerlilik taşıyor. Bu alandaki önde gelen bilim adamı R. K. Pachuari, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'ni yönetiyor. İklim konulu çalışmalarıyla Nobel Barış Ödülü'nü kazandı ve yalnızca çevresel sebepler göz önünde bulundurulacak olursa gelişmiş ülkelerde vejetaryenliğin herkes tarafından benimsenmesi gereken bir beslenme düzeni olduğunu öne sürüyor.

Hüsran

Türk gençliği içinde İslâmcılığın da, Garpçılığın da artık hiçbir cazibesi yoktu. İslâmcılık Mısır’ın fethine giderken Arabistan’ı da vermişti. Garp denilen şeyse, bizim kendisine gitmemize vakit kalmadan, burnumuzun dibine kadar gelerek, Marmara’dan İstanbul’a toplarını diken İtilâf donanmalarının namlu deliklerinde simsiyah bir tehdit halinde görünüyordu. Türkçüler arasında da, üstüne ayaklarını bastıkları son toprak parçalarını bile muhafaza edememek endişesiyle Turan yolculuğuna niyeti ve takati olan kalmamıştı. Büyük Harpte Enver’in Kafkas cephesinde 70 bin Türk’ü mahveden Sarıkamış macerasının dehşet verici hatırası da Büyük Türk Birliği hülyasını ekşitiyordu. Kızılelma yolculuğu da, İslâmlaşma politikasının Mısır seferi gibi, tamamıyla iflâs etmiş malî hülyaların koleksiyonuna girdi. Milliyetçilik fikri, yalnız, büyük ambisyonlarını, tasfiye etmiş bir politika ve masum bir edebiyat hareketi halinde yaşıyordu.

Duanın Âlâsı

İçtihad’ın davası ne İrfan, ne Turandı; ileriki bahislere alacağım programının hulâsası, medrese ve softa kafasını, şeriat ve meşihat otoritesini yıkmaktı.

Balkan Harbi’nin felâket günlerinden birinde, Babı Meşihat, bütün mekteplere: “Allahümme salli salâten ve selmi selâmen tamen...” diye başlayan bir dua göndermiş ve bunun talebeye 4444 defa okutturulmasın emretmişti. Vatanı Bulgar istilâsından kurtarmanın son ümidine benzeyen bu tamimi, babamın mücadele arkadaşı Abdullah Cevdet’e ben götürdüm O da, kalın bir çerçeve içinde duayı İçtihad’a koyduktan sonra, altına şu satırları yazdı (bazı kısımlarını alıyorum):

“Bu dua Babı Meşihat tarafından binlerce tabolunarak iptidaî ve tali mekteplere tevzi ve bunun 4444 defa etfali müslimine okutturulması emrolunmuştur. Elimize geçen bir nüshasını on iki yaşında bir çocuktan aldık.

İçtihad’ın içtihadı şu merkezdedir: Dua kalbi Allah’ına rapteden bir vecdin ve bir heyecanın ifadesidir. Bu dua Arapçadır. Manasını on iki yaşındaki Türk çocukları değil, kırk iki yaşındaki her Arap dahi anlayamaz.

Duanın âlâsını Bulgarlar ettiler: Otuz bu kadar sene çalıştılar, ırklarını kuvvetlendirdiler, bizzat tanzimi idare ve icrayi hüsnü idare ile meşgul oldular, zafer ve istiklâl esbabını hazırladılar: Vatana, hürriyete, memleketlerinin bir istikbale malik olduklarına iman ettiler.

Bizim kafataslarımız boşaldı. Derilerimiz içinde et, kemik, kan kalmadı. Köylerimizde köylü, köylülerimizde köy kalmadı. Anadolu boşaldı. Anadolu hastadır, Anadolu ölüyor!” (Sayı 54, sahife 1221)

Gene Abdullah Cevdet, İçtihad’ın 31 Kânunusani 1328 (1921) tarihli sayısında haykırıyordu:

“Çatalca’da patlayan topların sesleri kulağıma geliyor. Edirne’ye atılan gülleler göğsümü dövüyor. Bunların cümlesine mukavemet edecek kuvvetim yok değil. Fakat beni öldürmek istiyen, biaman pençesiyle beynimi karıştıran bir tereddüt var: Bu tarrakalar, bu darbeler bizi uyandırabilecek mi? Yoksa, her zaman ve her devirde olduğu gibi birtakım kalkabakları, Anadolu’ya yegane sahai faaliyet ve ifşadları kalmış olan Anadolu’ya yayılarak halka esbabı inhizamımızı kendi kafalarına göre izah etmeye koyulacak mı? Efendim ceyşi İslâm mağlûp olur muydu? Lâkin Allah bize kızgındır. Namaz kılmıyorlar, oruç tutmuyorlar, bahusus zekât ve fitre vermiyorlar, İstanbul’da hanım kızlar kollarına eldiven takıyorlar ilâh... Hep bunlardan dolayı askerimiz mağlûp oldu’ diyecekler mi? Ah, beni titreten bu ihtimaldir. Bulgarların topları değil, Bulgarların topları değil!

Albert Einstein

According to various reports from the time, the young Einstein was hardly marked out as being a potential genius. Indeed, some historians believe that he was rather slow at learning how to speak much to the disdain of his mother and father who were believed to have been concerned at how their child was apparently not developing in the normal manner. Little did they realize that their child would evolve into one of the sharpest brains that the world has ever seen.

When it comes to his physicality at this age, then there are suggestions that his head was larger than normal for a boy of his age. This physical difference, along with the way in which he rarely spoke, led to a housekeeper believing that he was perhaps 'retarded' in some manner whereas we now know that the complete opposite is true. However, this point is interesting as it does help to show that he was certainly never viewed as being anything special from an early age.

**

Between 1901 and 1903 Einstein was largely struggling and in 1902 he reached what would become his lowest ebb when the business run by his father collapsed and he found himself trying to work as a tutor for children. However, he was apparently even being fired from these positions perhaps because his heart was not in this aspect of teaching. We are also aware of him being given a teaching position, but only for two months, at a Technical College at Winterthur which only really served to give him a taste of the type of life that he had initially wanted to lead.

His fortunes did eventually take a turn for the good in the later part of 1901 thanks to his old university friend Marcel Grossmann. Through this one single contact, he was put forward for a position in Bern, Switzerland where he would work as a clerk in the Swiss Patent Office. This in itself was not the kind of position that he had initially wanted to find himself in, but after several years of feeling like a failure it was clearly something that he wished to take advantage of so was quite happy to take up the position. He began his career at the patent office in the middle of June 1902 and it would go on to be the start of something quite wonderful for him, but not in the way that he had expected. For Einstein, getting this job was important although it did mean that he was ranked the lowest of the low within the office. It took him some time before he could be promoted from the third level to the second level and to then be paid a slightly higher salary. Considering his excellence in certain subjects this was certainly an inauspicious start in life.

This high point of at least getting a job was also matched by a low point in his life as his father became very ill and then died. It is known that Einstein suffered a great deal from his death as he struggled to come to terms with the idea that his father had effectively died believing that his son was a failure. Quite how that then affected the rest of his life is unknown, but there is no doubt that it did depress him a great deal for some time.

**

When we look at Einstein it is important for us to remember that he was purely a theoretical physicist. In other words, he merely sat and worked out theories using nothing more than pen and paper with others then being set the task of either proving or disproving what he said.

However, Einstein is viewed in higher regard than most. He is seen as having had a unique way of being able to look into the workings of the universe in a unique way. He was not merely an abstract thinker, but rather he saw ideas within the universe that were concrete and he then sought to turn them into an explanation that could be understood by everybody.

The remarkable thing about Einstein was that he seemed to just have the ability to identify clear problems with physics and could then set about trying to resolve them. He was able to visualize the different steps that he was required to follow in order to get to an adequate solution. His vision, as well as the fact he saw his own advances as merely being a stepping stone onto something else. He is seen as being rather humble even though he was able to completely change the way in which the universe was viewed.

**

To Einstein the idea of peace was easy to understand. To him, it should have been obvious that humanity had to be more important than the aims and intentions of individual nations. However, he also foresaw a problem in that it was pointless waiting for leaders of nations to give up their ideas surrounding war as he believed that this would be difficult to achieve. Instead, change had to come from the people as numbers talk and that would ultimately lead to nations being forced into changing their approach. In his mind, it was puzzling how people that claimed to be upstanding members of humanity could engage in war when they knew that so many innocent people would be killed. This was a tragedy beyond any description and it was an approach that even the great mind of Einstein was unable to comprehend.